Akrofobia, czyli lęk wysokości - przyczyny, objawy, metody leczenia, test

Akrofobia - lęk wysokościLęk wysokości to jedna z najpowszechniejszych fobii. To zaburzenie lękowe, cechujące się odczuwaniem lęku, gdy znajdujemy się na wysokości lub otwartej przestrzeni. Wielu z nas miewa takie lęki, aczkolwiek nasilony, przybiera postać fobii. Zwana jest ona akrofobią.

Skąd się bierze, jak się objawia oraz czy można ją leczyć?

Akrofobia, czyli lęk przed wysokością

O akrofobii mówimy, gdy osoba czuje lęk przed przebywaniem na wysokości, na przykład na wysokim piętrze budynku, na balkonie czy podczas wchodzenia na drabinę. Chory obawia się ewentualnego upadku z wysokości. Osoba z akrofobią źle czuje się w górach, podczas lotu samolotem, a w skrajnych przypadkach nawet podczas siedzenia na wysokim krześle czy murku, zwłaszcza, gdy jej stopy nie dotykają ziemi. Co ciekawe, z lękiem tym nie mamy do czynienia podczas grania w grę oraz oglądania filmu, również w kinie.

Przyczyny akrofobii

Skąd bierze się lęk wysokości? Według specjalistów bardzo istotne znaczenie mają dla jego wykształcenia się traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, związane z wysokością. Chory mógł w dzieciństwie doświadczyć upadku z wysokości, w tym z drzewa, huśtawki czy nawet jako małe dziecko z wózka bądź łóżeczka.

Mówi się również, że akrofobia jest uwarunkowana ewolucyjnie i każdy z nas nosi w sobie pewien stopień lęku przed wysokością. U osób z akrofobią jest on jednak bardziej nasilony. Zwolennicy teorii biologicznych twierdzą z kolei, że lęk wysokości spowodowany jest zaburzeniami zmysłu wzroku oraz równowagi. Gdy te zmysły nie pracują i nie współpracują ze sobą prawidłowo, może wykształcić się poczucie lęku wysokości. Fobia ta może być dziedziczna, czyli występować rodzinnie.

Jak objawia się akrofobia?

Głównym objawem akrofobii jest uczucie silnego lęku przed wysokością, podróżą samolotem, przebywaniem na wysokich piętrach czy w górach.

Jak objawia się lęk? Objawy akrofobii dzielimy na somatyczne (fizjologiczne) oraz psychologiczne.

Do objawów fizjologicznych akrofobii zaliczamy:

  • pocenie się, zwłaszcza rąk ale i całego ciała;
  • drżenie rąk, trudności z utrzymaniem czegoś w dłoniach;
  • ból i zawroty głowy - wiele osób może je przypisywać znajdowaniu się na wysokości, a nie lękowi;
  • problemy z oddychaniem, w tym duszności;
  • dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym nudności, wymioty, biegunka;
  • kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej.

Do objawów psychologicznych akrofobii zaliczamy:

  • odczuwanie niepokoju w sytuacji bycia na wysokości lub zagrożenia taką sytuacją, np. planowanie wejścia na wysokie piętro;
  • problemy z koncentracją, trudności z logicznym myśleniem;
  • pojawić się może lęk przed upadkiem, śmiercią.

Objawy mijają, gdy znika zagrożenie, tj. przebywanie na wysokości.

Lęk może również objawiać się nagłymi napadami paniki. Cechuje się on przyspieszonym oddechem, trudnościami w oddychaniu, poceniem się, problemami z mową, mogą zdarzyć się nudności i wymioty. Może towarzyszyć mu lęk przed śmiercią. Poważniejsze napady paniki mogą prowadzić nawet do omdlenia. Napady paniczne są zwykle krótkotrwałe.

Akrofobia a praca

Nie da się ukryć, że akrofobia może przekreślić nam drogę do kariery w wielu profesjach. Specjalistyczne testy, również pod kątem lęku wysokości przechodzą kandydaci oczywiście na pilotów ale i strażaków, policjantów, żołnierzy. Nie można też podjąć zatrudnienia w wielu sektorach branży budowlanej oraz wykończeniowej. Zwykle w celu wykluczenia fobii wysokości zaleca się odwiedzenie kilku specjalistów: psychologa, neurologa oraz okulisty.

Test - czy cierpię na akrofobię?

Nie masz pewności, czy obserwowane przez Ciebie objawy to akrofobia? Odpowiedz na pytania i przekonaj się.

  1. Obawiam się przebywania na wysokości, boję się, że spadnę lub coś mi się stanie.
  2. Źle się czuję na dużej, otwartej przestrzeni, np. w górach.
  3. Źle się czuję na wysokich piętrach i balkonach, obawiam się, że spadnę, kręci mi się w głowie.
  4. Nie lubię wspinać się ani przebywać na karuzeli.
  5. W przeszłości miałam/miałem niemiłe doświadczenia z wysokością, np. upadek z drzewa, drabiny, huśtawki.
  6. Unikam wchodzenia na krzesła czy drabiny, nawet podczas wykonywania codziennych czynności.
  7. Boję się latać samolotem lub jeszcze nigdy tego nie doświadczyłam/em.

Gdy na przynajmniej 3 pytania Twoja odpowiedź brzmi TAK, można przypuszczać, że Twoje lęki mają cechy akrofobii.

"Wymarzone wakacje byłam koszmarem" - historia Tosi, lat 21

"Nigdy nie była w górach, całe życie spędziłam w rodzinnym miasteczku na Pomorzu, latem jeździliśmy na Mazury albo do mieszkającej w Poznaniu ciotki. Gdy zdałam maturę, postanowiłam spełnić swoje marzenie i pojechałam z chłopakiem i przyjaciółmi w góry. Tatry mnie zachwyciły, spacerowaliśmy malowniczymi dolinami, w końcu postanowiliśmy zdobyć jakiś szczyt. I tu zaczął się… koszmar. Moje piękne góry wydały mi się groźne, niebezpieczne, gdy spojrzałam w dół zbocza ogarnął mnie paniczny lęk, przyjaciele cudem sprowadzili mnie na dół. Czułam się dziwnie, brakowało mi tchu, trzęsły mi się ręce… Od zawsze bałam się wysokości, unikałam wysokich pięter, schodów, kręciło mi się w głowie, gdy wchodziłam na drabinę, gdy wieszałam firanki... Mama mówiła, że na pewno to złe wspomnienia po moim upadku z drzewa, gdy byłam mała i chciałam dorównać starszemu kuzynowi… Okazało się, że cierpię na akrofobię, czyli lęk przed wysokością. Jego przyczyną mógł być mój dawny upadek, który zakorzenił się w mojej psychice. Od początku studiów regularnie chodzę do psychologa, powoli walczę z moim lękiem, oswajam go i próbuję zrozumieć".

Jak leczyć akrofobię?

Akrofobia wymaga leczenia, gdyż nasilenie lęku w wielu sytuacjach może uniemożliwiać normalne funkcjonowanie. Terapia obejmuje spotkania z psychologiem, który pomoże w oswajaniu lęku przed wysokościami. Można czynić to na wiele sposobów. Dobre rezultaty daje tak zwane odwrażliwianie, czyli stopniowe oswajanie z bodźcem lękowym. Osobie chorej proponuje się wchodzenie najpierw na pierwsze, później na drugie piętro, na drabinę, schody, powoli oswajanie się z wychodzeniem na balkon. Celem terapii jest powolne przyzwyczajanie osoby do bodźca lękowego. Doskonałe efekty daje ta metoda w połączeniu z relaksacją.

Na czym polega? Otóż pacjent ma kontakt z bodźcem lękowym, np. wchodzi na piętro i tam specjalista stosuje techniki relaksacyjne, na przykład medytację, wizualizację czy ćwiczenia oddechowe. Gdy pacjent uspokoi się, może zejść. Następnie wraca ale na dłużej i również stosowane są techniki relaksacyjne. Farmakoterapia stosowana jest rzadko i jedynie jako leczenie pomocnicze. Ewentualnie, w sytuacjach kryzysowych, np. po epizodzie napadu paniki, wdrażane są łagodne leki uspokajające i przeciwdepresyjne.

Czy sami również możemy walczyć z lękiem wysokości? Oczywiście i to najlepiej według wskazań naszego terapeuty. Zasadniczo, samodzielne oswajanie lęku dzielimy na 3 kroki. Pierwszy z nich to przygotowanie się na nadejście bodźca lękowego. Musimy uświadomić sobie, że on nastąpi, np. zdać sobie sprawę, że następnego dnia wejdziemy na balkon na II piętrze. Przygotujmy się na tą sytuację poprzez wyobrażanie sobie jej ale w pozytywnym świetle. Krok drugi to kontakt z bodźcem lękowym, czyli wspomniane wyjścia na balkon. Chory zmaga się z lękiem ale w małym nasileniu. Krok trzeci to oswajanie bodźca lękowego, czyli przyzwyczajanie się do niego i świadome go przeżywanie. Nie należy w tej fazie zapominać o spokojnym oddychaniu oraz technikach relaksacyjnych. Po takiej stymulacji osoba chora jest świadoma zwiększającej się wrażliwości na bodziec: aby zaczęła się bać po pewnym czasie potrzebuje silniejszego bodźca, np. wejścia na wyższe piętro. Jest to oznaką skutecznej walki z lękiem.

Co ciekawe, w terapii coraz częściej stosuje się metody cyfrowe, w tym wszelkiego rodzaju symulacje i gry komputerowe.

Akrofobia a agorafobia i klaustrofobia: czym się różnią?

Akrofobia jest zaburzeniem lękowym, podobnie jak dwie inne fobie: agorafobia oraz klaustrofobia. Bywa z nimi mylona lub różnice między nimi nie są poprawnie rozumiane. Agorafobią nazywamy fobię społeczną, obejmującą lęk przed przebywaniem na dużej, otwartej przestrzeni, co może dawać mylne skojarzenia z akrofobią, jednak agorafobia obejmuje lęk społeczny przed przebywaniem w dużych zbiorowiskach ludzkich, np. na placu, koncercie. W skrajnych przypadkach osoba chora może obawiać się wyjścia z domu do pracy czy sklepu. Z kolei klaustrofobia bywa uznawana na przeciwieństwo akrofobii, oznacza bowiem lęk przed małymi, ciasnymi pomieszczeniami, to lęk przed zamkniętą przestrzenią. To lęk przed utkniętym, np. w windzie. Nie ma jednak nic wspólnego z wysokością.

Nie mniej jednak osiowym objawem wszystkich wymienionych zaburzeń jest lęk, który objawia się tak samo: napadami panicznego strachu, trudnościami z oddychaniem, chory może krzyczeć, skarżyć się na bóle brzucha, kołatanie serca. Kluczem do sukcesu jest zidentyfikowanie bodźca lękowego oraz wdrożenie odpowiedniej terapii.

Nasze codzienne lęki - czy to już fobia?

Nie da się ukryć, że każdy z nas ma jakieś lęki, czegoś się obawia, coś go dręczy, czegoś unika. To zupełnie naturalne i, jak wspominają zwolennicy teorii ewolucyjnej w genezie akrofobii, każdy z nas ma pewien lęk przed wysokością. Nie lubimy dużych wysokości, obawiamy się spadnięcia i zrobienia sobie krzywdy. Uczucie to spowodowane jest ludzkimi ograniczeniami i brakiem zdolności latania. Pamiętajmy jednak, że nie każdy lęk jest fobią. To, że ktoś źle czuje się w samolocie może wynikać równie dobrze z choroby lokomocyjnej lub aerodromofobii, czyli lęku przed lataniem samolotem. Wysokości mogą nie lubić ludzie, którzy mają trudności z dostaniem się na nią, np. osoby starsze czy cierpiące na schorzenia stawów. Nasz lęk może być zwyczajnym obawianiem się o swoje zdrowie na wysokości, niekoniecznie od razu nosić znamiona fobii. Nie mniej jednak, jeśli jest nasilony, występuje często i wyraźnie utrudnia nam normalne funkcjonowanie warto skorzystać z porady specjalisty, w tym psychologa.

Nie bójmy się oswajać swojego lęku i go zaakceptować. Jak powiedział Antoine de Saint-Exupéry: "Tylko nieznane budzi w człowieku lęk".

Autor: Monika Muzolf, psycholog

Komentarze