Przyjemność jest w życiu bardzo istotna - stanowi źródło radości i zadowolenia. Odczuwanie przyjemności stanowi dla wielu ludzi motor do dalszego działania, jest relaksem ale i drogą życiowego spełnienia. Co jednak, gdy ktoś nie potrafi odczuwać przyjemności, radości z życia? Czy jest to w ogóle możliwe? Okazuje się, że tak. Stan ten nazywamy anhedonią - stanowi ona również jeden z objawów depresji.
Czym jest anhedonia?
Anhedonia jest utratą zdolności do odczuwania przyjemności, w tym radości życia, przyjemności cielesnej (w tym seksualnej), emocjonalnej, zmysłowej. Anhedonia ma ogromne znaczenie dla dobrostanu jednostki, stwierdzenie jej znacznie utrudnia funkcjonowanie społeczne danej osoby, odbija się na jej zdrowiu fizycznym, psychicznym oraz emocjonalnym i społecznym.
Przyczyny anhedonii
Z czego wynika anhedonia, dlaczego przestajemy odczuwać przyjemność? Może pojawić się jako efekt wyjątkowo dynamicznego życia, mogą na nią cierpieć osoby przemęczone i przepracowane. Anhedonia jest również jednym z objawów innych chorób i zaburzeń psychicznych, w tym depresji, uzależnień i schizofrenii. Może stanowić także efekt uboczny stosowania leków antydepresyjnych.
Jak objawia się anhedonia?
Anhedonia objawia się jako brak odczuwania przyjemności w życiu. Osoba nią dotknięta przestaje odczuwać przyjemność w życiu, to, co wcześniej sprawiało jej radość teraz przestaje być przyjemne, nie cieszy jej to, co wcześniej wywoływało uśmiech na twarzy. Chory ma obniżony nastrój, jest przygnębiony, wszystko jest dla niego na "nie", zaczyna postrzegać świat w czarnych barwach.
Niestety, anhedonię niełatwo odróżnić od innych zaburzeń nastroju ale i po prostu od pogorszonego samopoczucia, które zdarza się każdemu z nas. Dlatego właśnie tak istotna jest specjalistyczna i poprawna diagnoza.
Diagnozowanie anhedonii
Diagnozowaniem zaburzeń psychicznych ale i anhedonii zajmować się powinien wykwalifikowany specjalista, w tym psycholog czy psychiatra. Korzystają oni z profesjonalnych narzędzi.
Anhedonię zdiagnozować można z wykorzystaniem Skali Odczuwania Przyjemności SHAPS. Test ma wyjątkowo prosta konstrukcję. Osobę badaną pyta się, czy przedstawione sytuacje sprawiłyby jej przyjemność. Wymienia się 14, są to:
- oglądanie ulubionego programu lub słuchanie ulubionej audycji radiowej;
- czytanie książki;
- zjedzenie ulubionej potrawy;
- pozytywna zmiana wyglądu;
- przebywanie z bliskimi;
- widok uśmiechniętych i zadowolonych ludzi;
- kąpiel lub prysznic;
- piękny widok, np. krajobraz;
- poświęcanie się swojemu hobby;
- zostanie pochwalonym przez kogoś;
- filiżanka kawy lub innego, ulubionego napoju;
- pomaganie innemu człowiekowi;
- przyjemny zapach, np. świeżego ciasta, kwiatów czy lasu;
- miły drobiazg, np. telefon od przyjaciela.
Zdrowa osoba zapewne odpowiedziałaby, że ucieszy się z ponad 10 powyższych sytuacji. Osoba cierpiąca na anhedonię nie odnotuje radości z wyżej wymienionych sytuacji.
Czy to anhedonia? Test
Uważasz, że bliska Ci osoba cierpi na anhedonię? Odpowiedz na poniższe pytania i przekonaj się, czy możesz mieć rację*.
- Bliska mi osoba obecnie rzadko okazuje radość, choć wcześniej umiała się cieszyć z wielu rzeczy.
- Mniej rzeczy niż wcześniej sprawia jej przyjemność.
- Jest przygnębiona, smutna, mniej aktywna niż dawniej.
- Bliska osoba mniej wyraźnie okazuje emocje, tak naprawdę nie wiesz, co może czuć w danej chwili.
- Wyraźnie wycofała się z życia towarzyskiego, więcej czasu spędza sama w domu, rzadko zabiega o kontakt.
Co najmniej 3 odpowiedzi twierdzące? Uważaj, bliska Ci osoba może cierpieć na anhedonię, a nawet depresję. Warto namówić ją na wizytę u specjalisty, aby rozwiać wątpliwości.
*Test ma charakter poglądowy i nie zastąpi wizyty u psychologa. Jeśli coś Cię niepokoi, skontaktuj się z profesjonalistą.
Anhedonia a dystymia
Anhedonia nierzadko bywa mylona z dystymią, a nie są to pojęcia tożsame. Dystymią nazywamy depresję o charakterze przewlekłym, której jednym z objawów może być anhedonia. Poza tym towarzyszą jej uczucie zmęczenia, brak apetytu, problemy ze snem, uczucie bezsensowności życia, zmniejszenie aktywności czy problemy z koncentrowaniem uwagi. Nieleczona dystymia może prowadzić do wielu innych chorób ale i negatywnych konsekwencji, w tym nawet prób samobójczych. Wymaga specjalistycznego leczenia, w tym farmakoterapii oraz psychoterapii.
Leczenie anhedonii
Jak leczyć anhedonię i czy w ogóle jest to konieczne? Wskazana jest konsultacja u specjalisty celem potwierdzenia diagnozy oraz zaproponowania odpowiednich metod postępowania. Zwykle zaczyna się od terapii psychologicznej, której zadaniem jest znalezienie przyczyny braku odczuwania przyjemności oraz jej wyeliminowanie. Terapia może być krótko- lub długoterminowa.
Na przekór anhedonii - jak odczuwać radość z życia?
Po przeczytaniu tekstu uważasz, że - mimo iż nie cierpisz na anhedonię - rzadko kiedy odczuwasz radość z życia i nie potrafisz cieszyć się z drobnych rzeczy? Poniżej krótki poradnik na temat tego, jak zacząć cieszyć się życiem i porzucić pesymistyczne spojrzenie na świat:
- każdego dnia wymień 3 dobre rzeczy, jakie Cię spotkały lub ucieszyły, np. sąsiadka zaprosiła Cię na kawę, ktoś uśmiechnął się do Ciebie w sklepie, pomógł nieść zakupy;
- staraj się w każdej, nawet potencjalnie nieprzyjemnej chwili, zauważyć coś dobrego, np. pada deszcz? W takim razie to okazja, aby założyć nowy płaszcz/nowe kalosze/wypróbować nowy parasol;
- staraj się każdego dnia robić coś dobrego dla innych, np. wyprowadź psa chorej sąsiadki, zrób kawę dla koleżanki z pracy, upiecz ciasto - niespodziankę dla męża i dzieci - ciesz się dobrymi uczynkami i czerp z nich radość;
- każdego dnia zrób coś inaczej niż wczoraj, np. zjedz coś innego na śniadanie, idź do pracy inną drogą lub wysiądź przystanek wcześniej, ciesz się zmianami, niech Cię wzbogacą;
- zrób każdego dnia coś dobrego dla siebie: zaparz sobie kawę i udekoruj ją bitą śmietaną, idź na małe zakupy, wybierz się do fryzjera, przygotuj sobie maseczkę odżywczą w domowym zaciszu, zafunduj przyjemną kąpiel z dodatkiem olejków: ciesz się tymi chwilami sama na sam ze sobą i rozpieszczaj się, bez względu na wszystko.
Anhedonia jest stanem emocjonalnego marazmu, czasami jednak nie da się przed nią ustrzec, zwłaszcza, gdy jest objawem chorób i zaburzeń. Na co dzień jednak możemy robić wiele rzeczy, aby cieszyć się życiem. Nie bójmy się okazywać radości i zachęcajmy do tego innych: cieszmy się każdą chwilą i starajmy się wykorzystywać jak najlepiej każdy dzień.