Jak sobie to wyobrażamy? Dwoje ludzi poznaje się, zakochuje w sobie, owocem tej miłości jest dziecko, które kochają nad życie. Nie zawsze jednak bajka przekłada się na rzeczywistość. Czasami rodzina ma jeszcze jednego członka: jest nim alkohol. Wtedy sielanka zmienia się w koszmar. Pojawia się chaos, niepewność, brak poczucia bezpieczeństwa i brak miłości, która jest podstawą życia w szczęśliwej rodzinie. Pojawia się też DDA, jako piętno bycia dzieckiem alkoholika.
Czym jest syndrom DDA?
Mianem DDA określa się syndrom Dorosłych Dzieci Alkoholików, czyli zespół cech, schematów działań oraz zachowań, obserwowanych u wielu dzieci, których rodzice nałogowo spożywali alkohol. Gdy dorastają, w ich życiu nadal panuje chaos tak, jak w rodzinnym domu. Ci ludzie nie wiedzą, kim są, jakie są ich zadania, cele w życiu. Ogrywają role, których nauczyli się w okresie dzieciństwa. Jakie to role? Odpowiedź w dalszej części artykułu.
Przyczyny DDA
Syndrom DDA wykształcać się może u osób, których rodzice i opiekunowie spożywali nałogowo alkohol. Dlaczego? Rodzina, w której obecna jest choroba alkoholowa określana jest mianem rodziny dysfunkcyjnej, patologicznej. Musimy jednak rozróżnić pojęcia: choroby alkoholowej i nałogowego picia od okazjonalnego oraz niegroźnego spożywania alkoholu. Gdy osoby dorosłe, rodzice, spożywają alkohol okazjonalnie oraz w małych ilościach, np. lampka wina do obiadu, piwo do grilla czy drink w weekend, nie możemy mówić o chorobie alkoholowej. Gdy jednak ilość spożywanego alkoholu przekracza normę, rodzice są często nietrzeźwi, zaniedbują dzieci, wydają wiele pieniędzy na alkohol oraz pojawiają się problemy finansowe: możemy już mówić o piciu groźnym, nałogu. Może pojawić się także przemoc fizyczna lub/i psychiczna.
Coraz częściej takie rodziny otrzymują stosowną pomoc od opieki społecznej, dzieci mogą mieć zapewnioną pomoc w szkole, w tym opiekę psychologiczną ale niestety nie jest to regułą. Wielu alkoholików bowiem poza domem stara się zachowywać pozory i ich trudności pozostają dla szerszego społeczeństwa niezauważone. Gdy rodzina nie otrzyma pomocy, a co najważniejsze: gdy rodzic czy rodzice nie udadzą się na leczenie, u dziecka wykształcić się może syndrom DDA, który daje o sobie znać dopiero w okresie wczesnej dorosłości. Trudności mogą stać się widoczne również później, np. w wieku 30-40 lat.
Objawy DDA
Pierwsze objawy syndromu DDA zauważane są zwykle po opuszczeniu domu rodzinnego, wcześniej pozostają niezauważone, ponieważ młody człowiek wciąż przebywał w niezdrowym środowisku rodziny patologicznej.
Jak zachowują się DDA? W ich życiu, zarówno zawodowym jak i prywatnym, obserwowany jest szereg trudności, dotyczących zarówno sfery komunikacji, wchodzenia w związki, wypełniania swoich obowiązków oraz problemy natury psychologicznej, związane z pewnością siebie oraz poczuciem własnej wartości. DDA przyjmują w dorosłym życiu pewne role, które są odzwierciedleniem tych, jakie przyjmowali w okresie dzieciństwa.
Wyróżniamy cztery charakterystyczne postawy DDA
Pierwsza z nich to Bohater. Charakteryzuje osoby, które w domu rodzinnym przyjmowały rolę "bohaterów domu", zwykle są nimi dzieci najstarsze z rodzeństwa, które musiały opiekować się młodszymi braćmi czy siostrami. Taki człowiek opiekuje się także drugim rodzicem, gdy tylko jeden pije. Bohater stara się zarobić pieniądze, robi zakupy, sprząta, gotuje, robi wszystko, by życie toczyło się dalej, mimo nałogu, jaki rządzi w jego domu. Bohater jest zawsze silny, czuje, że poradzi sobie ze wszystkim. Tak naprawdę jednak taki człowiek wyrasta na bardzo odpowiedzialnego człowieka z silnym poczuciem kontroli, w dorosłych życiu również chce mieć wszystko pod kontrolą i wszystkim przewodzić. Może utrudniać mu to wchodzenie w związki oraz funkcjonowanie w pracy, ponieważ zawsze chce dominować i wszystko kontrolować. Może być wymagającym szefem oraz bardzo zazdrosnym partnerem. Może też traktować ukochaną osobę jak dziecko: jak swoje młodsze rodzeństwo, jakim się w dzieciństwie opiekował. Bohater nie mógł być dzieckiem, nie miał czasu się bawić, cieszyć latami dziecinnymi. Zwykle są to osoby poważne, z niewielkim poczuciem humoru ale i z niską samooceną.
Drugą postawą jest Kozioł Ofiarny. Cechuje ona osoby, które całą winę za sytuację w swoim domu rodzinnym biorą na siebie i obwiniają się na wszystko: "Mama/tata pije przeze mnie, bo jestem niegrzeczny, źle się uczę, zrobiłem coś źle…". Takie dziecko wyrasta w poczuciu winy, ma skrajnie niską samoocenę oraz pewność siebie. Dodatkowo, dla uzasadnienia swoich sądów sprawia problemy wychowawcze: jest niegrzeczne, wagaruje, bije się z kolegami. W dorosłym życiu również może obwiniać się za wszystko, w tym za niepowodzenia w pracy oraz w związku.
Cień Człowieka to trzecia postawa, jaką pomogą przyjmować DDA. Osoba taka w dzieciństwie chowała się w trakcie domowych awantur, zarówno dosłownie (np. w swoim pokoju) ale i w przenośni (zamykała się w sobie). Takie dziecko żyje w świecie marzeń, iluzji, własnych przemyśleń. Zwykle cienie piszą pamiętniki ale zdarzyć im się mogą epizody samookaleczenia. W dorosłym życiu te osoby również są wycofane, wyalienowane, mają trudności z nawiązywaniem relacji międzyludzkich, wchodzeniem w związki. Cechuje je niska pewność siebie oraz nie wierzą w swoje możliwości. W pracy rzadko odnoszą sukcesy, wymierają profesje, w których mogą pracować sami, bez kontaktu z ludźmi.
Ostatnią rolą DDA może być Błazen, zwany też Maskotką. Taka osoba jako dziecko jest zabawne, towarzyskie, lubi żartować i wygłupiać się. Poprzez swoje żarty i kawały rozładowuje atmosferę w domu, rozśmiesza rodziców i rodzeństwo, błaznuje również w szkole. Zwykle postawę tą przyjmuje najmłodsze dziecko w rodzinie. W dorosłym życiu zachowuje się podobnie: nie traktuje niczego poważnie ale i nikt jego tak nie traktuje. Błazen ma problemy z usamodzielnieniem się, stworzeniem trwałego związku. Wybiera zawody, które dają mu dużo swobody, wolności, miewa problemy z utrzymaniem dyscypliny, podporządkowaniem się regulaminowi i obowiązkom.
DDA - terapia, grupy wsparcia
Dorosłe Dzieci Alkoholików coraz częściej szukają wsparcia specjalistycznego. Oferuje się im wiele form wsparcia, w tym terapię indywidualną oraz grupową. Celem terapii indywidualnej jest przepracowanie własnych emocji oraz wybaczenie rodzicom czy rodzicowi, który boryka się w chorobą alkoholową. Następnie osoba chora skupia się na budowaniu własnej tożsamości, proces ten przebiega u DDA o wiele później i o wiele dłużej. W ramach terapii grupowej DDA wymieniają się doświadczeniami, budują własną pewność siebie, upewniają się w tym, że zasługują na więcej niż życie z piętnem DDA. Na terapii ma miejsce walka z poczuciem wyalienowania, wyobcowania, uczestnicy zaznajamiani są z formami radzenia sobie z lękiem i stresem.
DDA - pytania i odpowiedzi
O syndromie DDA krąży wiele mitów. Warto odpowiedzieć na najbardziej nurtujące pytania, dotyczące tego zespołu, by dowiedzieć się, jak funkcjonują osoby, które wychowywały się w rodzinie z problemem alkoholowym.
Czy DDA może być alkoholikiem, kiedy dorośnie?
Niestety, nie jest wykluczone, że DDA w przyszłości również nie zacznie nałogowo spożywać alkoholu. Zwykle jednak Dorosłe Dziecko Alkoholika wie, z czym wiąże się choroba alkoholowa i samo unika jego spożywania, jak i szuka partnera, który również kieruje się w stronę abstynencji. Nie jest jednak przesądzone, że nie stworzy rodzimy o podobnie działających zasadach, np. nie wyjdzie za alkoholika. To utrwalony wzorzec zachowania, który może nas odrzucać lub przyciągać.
Czy każdego dziecka alkoholika dotyczą opisywane problemy?
Nie jest przesądzone, że u każdej osoby, która wychowywała się w rodzinie z problemem alkoholowym stwierdzony zostanie w przyszłości syndrom DDA. Jeśli dziecko ma dodatkową opiekę, np. wsparcie dziadków, cioci, dużo starszego rodzeństwa, szkoły czy innych instytucji, może w odpowiedni sposób wejść w dorosłe życie. Warto jednak profilaktycznie wybrać się na konsultację psychologiczną by ocenić, czy wychowywanie się w rodzinie patologicznej nie odcisnęło piętna na naszym życiu.
Czy DDA może stworzyć normalny związek i mieć dzieci?
DDA może w przyszłości stworzyć związek, założyć szczęśliwą rodzinę i mieć dzieci. Nie jest przesądzone, że jego rodzina również będzie patologiczna. Z uwagi jednak na jego trudności oraz problemy natury emocjonalnej warto, by cała rodzina objęta była wsparciem psychologicznym.
Co czuje DDA, gdy wspomina rodzinny dom? Czy to zawsze boli?
Dom rodzinny zajmuje istotne miejsce w sercu każdego z nas, nawet, gdy kojarzy się nam z cierpieniem, bólem, biedą, krzykiem i przemocą. Wtedy jednak wspomnienia domu nie są miłe, przypominamy sobie trudne chwile i pojawia się żal oraz ból. Warto mieć kontakt z psychologiem lub terapeutą, który pomoże nam przepracować trudne emocje, by uwolnić się od piekła domu z chorobą alkoholową.
Czym różni się dorosły syn oraz dorosła córka alkoholika?
Czy DDA zachowuje się inaczej w zależności od tego, jakiej jest płci? Wiemy już, że DDA mogą przyjmować różne role, np. w zależności od tego, jakie miejsce zajmują wśród rodzeństwa. Chłopcy zwykle przyjmują rolę Bohaterów, szybko się usamodzielniają i opuszczają rodzinny dom. Z założeniem rodziny czasami czekają dłużej, trudno im komukolwiek zaufać. Dziewczynki z kolei szukają oparcia w kimś, komu ufają, może być to starszy kolega lub nawet dorosły mężczyzna, który daje im szansę na normalne, szczęśliwe życie.
DDA boją się chaosu i braku poczucia bezpieczeństwa, które kojarzą się im z dzieciństwem, którego zwykle nie chcą pamiętać. Jak radzą sobie ze swoimi problemami? Jedni szukają pocieszenia w nałogach, inni wchodzą w toksyczne związki, jeszcze inni dążą do bogactwa materialnego i udowodnienia innym swojej wartości. Dla jeszcze innych lekiem staje się terapia psychologiczna, wsparcie dalszej rodziny, znajomych ale i miłość. Znajduje ją na szczęście większość DDA i ona pozwala im otrząsnąć się z koszmaru.
Autor: Monika Muzolf, psycholog
Komentarze