Diagnoza pedagogiczna to spotkanie z pedagogiem, które ma na celu zweryfikowanie, jak uczeń radzi sobie z nauką. Gdzie, jak i po co dokładnie się ją przeprowadza? Jak się do niej przygotować? Poniżej krótki poradnik dla każdego rodzica.
O diagnozie pedagogicznej
Przeprowadzaniem diagnozy pedagogicznej zajmują się pedagodzy, zatrudnieni w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Diagnoza pedagogiczna ustala poziom funkcjonowania szkolnego dziecka, w tym opanowanie przez niego podstawy programowej oraz umiejętności, które niezbędne są na danym etapie edukacji. Krótko mówiąc, w trakcie takiej diagnozy pedagog sprawdza, jak dziecko radzi sobie z materiałem bieżącym, czy opanowało go, jakie ma trudności i z czego one wynikają. Diagnozę pedagogiczna można przeprowadzić u każdego ucznia od klasy "0" do zakończenia edukacji.
Cele diagnozy pedagogicznej
Diagnoza pedagogiczna przeprowadzana jest praktycznie zawsze łącznie z diagnozą psychologiczną, czyli zbadaniem potencjału intelektualnego, jakim dysponuje dziecko. Otrzymujemy wtedy całościowy obraz funkcjonowania ucznia: jego możliwości oraz to, jak wykorzystuje je w procesie edukacji. Na taką diagnozę, w tym diagnozę pedagogiczną zwykle zgłaszane są dzieci:
- w celu sprawdzenia, jak radzą sobie z nauką, czy i w jakim stopniu opanowały materiał bieżący - badanie ma charakter czysto informacyjny, może być po nim sporządzona na piśmie opinia po badaniu dla rodzica, ewentualnie szkoły;
- uczęszczające do klasy "0" w celu sprawdzenia, czy są gotowe do podjęcia nauki w klasie I szkoły podstawowej - w tym wieku diagnoza pedagogiczna jest zalecana, ale nieobowiązkowa;
- z trudnościami w nauce, zarówno o charakterze ogólnym, jak i specyficznym, np. z podejrzeniem dysleksji, po badaniu sporządzana jest opinia, otrzymuje ją rodzic oraz szkoła, w jakiej uczy się dziecko, po badaniu sporządzana jest opinia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole, specyficznych trudnościach w uczeniu się, jeśli takie występują lub ogólnym dostosowaniu wymagań w przypadku uczniów o niższych niż przeciętne możliwościach - w opinii znajduje się szczegółowa diagnoza, opis form pomocy (np. zajęcia wyrównawcze z matematyki) oraz zalecenia do pracy z dzieckiem dla rodzica i nauczyciela;
- które wymagają indywidualnego nauczania, co podyktowane jest stanem zdrowia, np. niepełnosprawnością lub schorzeniem przewlekłym, które utrudniają lub w wielu przypadkach niestety uniemożliwiają uczęszczanie do szkoły: po badaniu sporządzane jest orzeczenie, w jakim zawarte są informacje na temat kontynuowania nauczania w formie indywidualnej w domu ucznia, orzeczenie takie wydawane jest zwykle na rok szkolny;
- które przejawiają trudności w funkcjonowaniu w szkole, głównie są to problemy natury emocjonalnej, co zwykle przekłada się na uzyskiwane przez dziecko oceny. Celem diagnozy jest w tym wypadku ustalenie, czy trudności emocjonalne nie wynikają z problemów z nauką oraz wskazanie metod zaradczych, np. terapii psychologicznej;
- z niepełnoprawnością intelektualną w celu sprawdzenia jak funkcjonują w szkole oraz czy nie jest wymagane dostosowanie metod nauczania do ich potrzeb i możliwości. Zwykle dzieci niepełnosprawne intelektualne diagnozowane są regularnie, aby ustalić, jakie czynią postępy;
- co ciekawe - także dzieci zdolne, przejawiające wybitne zdolności i osiągające bardzo wysokie wyniki edukacyjne. W tym przypadku diagnoza pozwoliłaby na dostosowanie metod do możliwości dziecka, np. zaproponowanie mu dodatkowych treści, udział w konkursach itp. Takie wskazówki byłyby bardzo cenne zarówno dla nauczyciela, jak i rodzica, którzy dowiedzieliby się, jak wspierać rozwój dziecka i pomóc mu wykorzystywać posiadany potencjał.
Nadrzędnym celem diagnozy pedagogicznej jest więc ustalenie poziomu funkcjonowania szkolnego dziecka oraz dobranie metod i narzędzi kształcenia do jego potrzeb i możliwości.
Diagnoza pedagogiczna - testy, przykłady
Jakie metody wykorzystywane są w trakcie diagnozy pedagogicznej? Są to - w zależności od możliwości finansowych i kadrowych poradni - różnorodne testy i sprawdziany, mające na celu zdiagnozowanie poziomu funkcjonowania szkolnego ucznia. Stosowane są między innymi:
- testy do badania gotowości szkolnej - czyli narzędzi przeznaczone do diagnozowania umiejętności dzieci 6-letnich, które uczęszczają do klasy "0". Badanie gotowości szkolnej ma na celu ustalenie, jak dziecko opanowało materiał tzw. zerówki i czy jest gotowe do podjęcia nauki w klasie I.
- teksty sprawdzające znajomość gramatyki i innych zagadnień z języka polskiego - mogą to być standaryzowane narzędzia lub te, opracowane przez pedagogów z konkretnej poradni. Ich stosowanie pozwala ustalić, jak dziecko (zależnie od poziomu edukacji na jakim się znajduje) opanowało materiał gramatyczny, reguły ortograficzne itp.
- dyktanda, które pozwalają na sprawdzenie, jak dziecko pisze ze słuchu, czy, ile i jakie błędy popełnia, jaki jest poziom jego pisma przy wypowiedziach pisemnych itp.
- teksty, sprawdzające poziom umiejętności matematycznych, dostosowane do poziomu edukacji dziecka. Sprawdziany te stosowane są w celu ustalenia, jak dziecko radzi sobie z dokonywaniem obliczeń matematycznych, np. czy umie przeliczać miary, czy zna się na zegarze, jak rozwiązuje zadania z treścią itp. Testy te są podobne do szkolnych sprawdzianów z matematyki.
- testy do badania specyficznych trudności w nauce, w tym dysleksji (trudności w poprawnym czytaniu i rozumieniu tekstu), dysortografii (trudności w poprawnym pisaniu), dyskalkulii (trudności w dokonywaniu obliczeń matematycznych) czy dysgrafii (trudności w pisaniu, pismo jest nieczytelne, mało estetyczne).
- testy do badania słuchu fonemowego, czyli rodzaju słuchu, odpowiedzialnego za rozróżnianie dźwięków, np. czym różnią się wyrazy: bas-pas, buty-budy itp. W tej próbie wykonuje się również analizę i syntezę głoskową, czyli składanie z głosek i rozkładanie wyrazów na głoski, analogicznie analizie sylabową;
- testy, zwykle już samodzielnej konstrukcji, pozwalające ustalić, jak dziecko radzi sobie z rozróżnianiem stron prawa-lewa, stron świata oraz jak orientuje się w przestrzeni i na płaszczyźnie, np. czy stosuje poprawnie określenia: pod, nad, obok, z, przy itp.
Diagnosta może poprosić również dziecko o narysowanie czy napisanie czegoś, dla sprawdzenia poziomu grafii, czyli jakości pisma. W trakcie diagnozy można wykorzystać również z wielu technik zabawowych, które są doskonałym rozwiązaniem w przypadku młodszych dzieci. Pedagodzy wykorzystują w trakcie diagnozy różnorodne gry edukacyjne i inne, atrakcyjne dla małych uczniów pomoce.
Jak widać, diagnoza pedagogiczna bazuje na prostych, choć zwykle specjalistycznych metodach, pozwalających sprawnie ocenić, jak dziecko radzi sobie z materiałem szkolnym i gdzie występują ewentualne trudności.
Diagnoza kompleksowa - z kim współpracuje pedagog?
Pedagog bada wiele elementów funkcjonowania poznawczego dziecka i na tej podstawie, wspólnie z psychologiem (dodatkowo ewentualnie logopedą) stawia diagnozę. W niektórych przypadkach konieczne jest zasięgniecie porady innych specjalistów, w tym lekarza okulisty, laryngologa, foniatry czy nawet neurologa lub psychiatry. Dzięki temu można wykluczyć wiele schorzeń, które mogą mieć istotny wpływ na proces uczenia się, np. wadę wzroku, słuchu, zaburzenia emocjonalne itp.
Jak przygotować się do diagnozy pedagogicznej?
Czy do przeprowadzenia diagnozy pedagogicznej należy siebie i dziecko specjalnie przygotować? Nie ma takiej potrzeby, jeśli mamy wyznaczony termin spotkania w poradni, należy zjawić się tam z dzieckiem nieco wcześniej w celu wypełnienia wniosku, jeśli nie zrobiliśmy tego wcześniej. Należy zabrać nr PESEL dziecka oraz jego wytwory szkolne: zeszyt z języka polskiego, matematyki, ostatnie sprawdzony itp. Pociecha powinna być zdrowa, wyspana, wypoczęta, najedzona. Jeśli nosi okulary lub aparat słuchowy należy dbać, by miało te pomoce w trakcie badania. Zwykle dziecko może w trakcie pobytu w poradni spożyć posiłek lub napić się czegoś, zwłaszcza, jeśli jest małe lub jest to podyktowane względami zdrowotnymi, np. dziecko choruje na cukrzycę lub przyjmuje na stałe leki.
Rodzic może być poproszony o udzielenie wywiadu przez badaniem na temat dziecka, zwłaszcza, jeśli jest badane pod raz pierwszy. W trakcie wywiadu zbierane są informacje na temat stanu zdrowia dziecka, jego kariery szkolnej oraz funkcjonowania społecznego, np. jak zachowuje się w grupie, w domu, czy ma koleżanki, kolegów itp. W trakcie badania zwykle dziecko zostaje sam na sam z diagnostą, rodzin może czekać na terenie poradni lub poza nią. Po badaniu specjaliści przekazują diagnozę oraz zajmują się sporządzaniem opinii. Na dostarczenie jej na piśmie w dwóch kopiach do rodzica mają 30 dni od daty badania. Rodzic zapoznaje się z opinią oraz dostarcza jeden egzemplarz do szkoły, w jakiej uczy się dziecko. W przypadku orzeczenia otrzymuje je zwykle już w ciągu 7 dni od daty badania.
Diagnoza pedagogiczna w szkole
Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, w tym diagnoza pedagogiczna może być prowadzona w szkole, z zastrzeżeniem, że nie wykonuje jej pedagog szkolny, ale specjalista z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zwykle zespół specjalistów pojawia się danego dnia w szkole i dokonuje diagnozy konkretnych uczniów na jej terenie. Jest to dobre rozwiązanie w przypadku uczniów z problemami oraz dzieci młodszych: spotykają się z pedagogiem na znanym sobie terenie, co zmniejsza ewentualny stres.
Diagnoza a terapia pedagogiczna
Diagnoza pedagogiczna jest wstępem do całego procesu udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, oczywiście jeśli jest ona potrzebna. Jej celem jest udzielenie wsparcia uczniowi w sposób, który pozwoli mu osiągać sukcesy edukacyjne na miarę jego możliwości. Czy po przeprowadzeniu diagnozy pedagogicznej możliwe jest objecie ucznia terapią? Oczywiście, odbywa się ona w szkole dziecka, zazwyczaj po zajęciach lekcyjnych. Ponadto, zwykle poradnie także dysponują godzinami na terapię z pedagogiem, przyjmowane są na nią dzieci, które nie mogą uczestniczyć w takich zajęciach w szkole. Na zajęciach z terapii pedagogicznej przerabiane są tematy i zagadnienia, które sprawiają dziecku trudność. Mogą to być zadania z każdego przedmiotu.
Pamiętajmy, że nie jest to odrabianie lekcji, ale zajęcia dodatkowe o charakterze korekcyjno-kompensacyjnym lub wyrównawczym. Z kolei uczniowie zdolni mogą pracować z pedagogiem nad rozwijaniem swojego potencjału, np. uzupełniając treści, przedstawione w czasie lekcji lub przygotowując się do olimpiad i konkursów.
Wizyta w poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym sama diagnoza pedagogiczna kojarzy się nam zwykle z dziećmi z trudnościami edukacyjnymi. Tak naprawdę jednak praktycznie każdy uczeń na pewnym etapie powinien zostać poddany takiej diagnozie. Pozwoliłaby ona na dostosowywanie metod nauczania oraz radzenie sobie z uczniem do jego potrzeb i możliwości. Informacje, płynące z takiej diagnozy to cenne wskazówki dla rodzica, nauczyciela ale i samego ucznia.
Autor: Monika Muzolf, psycholog
Komentarze