Inteligencja emocjonalna - poziomy, kompetencje, cechy. Jak ją doskonalić?

Inteligencja emocjonalnaMianem inteligencji emocjonalnej określamy umiejętności oraz kompetencje osobiste, polegające na rozpoznaniu stanów emocjonalnych swoich oraz innych osób. To cenna i ważna zdolność, którą możemy - a nawet powinniśmy - rozwijać każdego dnia.

Czym jest inteligencja emocjonalna i skąd się bierze?

Inteligencja emocjonalna wchodzi w skład ilorazu inteligencji, zwanego również IQ. Obejmuje ona trzy poziomy. Pierwszym z nich jest świadomość własnych emocji ale i emocji innych. Poziom drugi to ważna zdolność zarządzania emocjami, np. uspokojenie się w sytuacji stresowej. To bardzo istotna i cenna umiejętność, pożądana w wielu sytuacjach. Trzecim obszarem inteligencji emocjonalnej jest zdolność wykorzystywania emocji w sytuacji rozwiązywania problemów, np. wykorzystywanie empatii w sytuacji konfliktu oraz znalezienie kompromisowego rozwiązania.

Osoba z wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej posiada zdolność dokonywania tak zwanego wglądu w siebie. Oznacza to, że umie dostrzegać zależności pomiędzy swoimi emocjami a swoim zachowaniem i samopoczuciem, np. drżenie rak w sytuacji zdenerwowania.

Z czego składa się inteligencja emocjonalna?

Inteligencja emocjonalna składa się z trzech podstawowych kompetencji, czyli zdolności. Pierwszą z nich są kompetencje psychologiczne, odpowiadające za relacje danej osoby z samą sobą.

Kompetencje psychologiczne

Do tych zdolności zaliczamy:

  • samoocenę, czyli poczucie własnej wartości - obejmuje ona świadomość swoich zalet i wad, jak również dokonywanie obiektywnej oceny swoich możliwości;
  • samoświadomość, czyli świadomość emocjonalną - to nic innego jak świadomość własnych stanów emocjonalnych, czyli tego, co czujemy, np. "Jestem zła, szczęśliwa, przestraszona";
  • samokontrolę, czyli samoregulację - obejmuje ona zdolność reagowania na bodźce zewnętrzne przy pomocy odpowiednich emocji, jak również umiejętność radzenia sobie ze stresem oraz postępowanie w zgodzie z wyznawanymi wartościami.

Kompetencje społeczne

W skład inteligencji emocjonalnej wchodzą również kompetencje społeczne, czyli to, jak radzimy sobie w relacjach z innymi ludźmi. W tym wypadku mamy do czynienia z pięcioma zdolnościami, takimi jak:

  • empatia, czyli zdolność wczuwania się w stany emocjonalne innych osób - to bardzo ważna i cenna umiejętność, gdyż pozwala nam na wrażliwą postawę względem innych osób, rozumienie tego, co czują i dlaczego zachowują się w konkretny sposób;
  • współpraca - to zdolność współdziałania z innymi na rzecz osiągnięcia wspólnego celu, pozwala nam na efektywne działanie oraz rozwiązywanie problemów;
  • przywództwo - to z kolei umiejętność sprawnego oraz efektywnego przewodzenia i kierowania innymi: ich pracą, działaniem ale i umiejętność budowania zespołu, pozyskiwania zwolenników swoich poglądów;
  • asertywność - to zdolność wyrażania własnego zdania z jednoczesnym poszanowaniem poglądów innych; to niezwykle ważna umiejętność, pozwalająca nam na uprzejme aczkolwiek stanowcze odmawianie innym bez narażania drugiej strony na nieprzyjemności;
  • perswazja - to ważna zdolność, pozwalająca na wpływanie na innych, a mianowicie wywieranie na nich wpływu, nakłanianie do pewnych czynności, to także zdolność łagodzenia sporów.

Kompetencje działania

Trzecią grupą umiejętności są kompetencje działania, czyli to, jak wykonujemy powierzone nam czynności. Tutaj również wyróżnia się trzy, konkretne umiejętności. Są to:

  • sumienność - to przyjmowanie odpowiedzialności za to, co robimy, wykonywanie obowiązków na czas oraz poczucie zadowolenia z wykonanych działań;
  • motywacja - to nasze zaangażowanie w to, co robimy, mobilizowanie swoich sił do działania w konkretnym celu; obejmuje również inicjatywę oraz kreatywność w działaniu;
  • zdolność do adaptowania się - to cenna w dzisiejszych czasach zdolność, obejmująca umiejętność przyzwyczajania się to zmian otoczenia oraz pozytywne reagowanie na te zmiany: to traktowanie ich jak wyzwanie; to także umiejętność pracy w warunkach stresowych.

Cechy osób o wysokiej inteligencji emocjonalnej

Jak rozpoznać osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej? Posiadają one pewne cechy charakteru oraz osoby działania, które pozwalają stwierdzić, że ci ludzie mają bardzo wysoko rozwinięte kompetencje emocjonalne.

  1. Dużo mówią o emocjach. Osoby o wysokim poziomie inteligencji posiadają tak zwany bogaty słownik emocjonalny. Oznacza to, że dużo mówią o emocjach, używają ich nazw, nazywają swoje stany uczuciowe.
  2. Są ciekawi ludzi i świata. Ludzie ci wykazują duże zainteresowanie tym, co się dzieje wokół, chętnie poznają owych ludzi, są aktywni, mają wiele pasji.
  3. To urodzeni optymiści. Cechą charakterystyczną dla osób o wysokiej inteligencji emocjonalnej jest optymizm i to zaraźliwi. Osoby te są radosne, towarzyskie.
  4. Są empatyczni oraz asertywni. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej są szczęśliwymi posiadaczami dwóch, niezwykle ważnych cech. Są to - wspomniane już wcześniej - empatia oraz asertywność.
  5. Dobrze pracują w grupie. Osoby o wysokim stopniu inteligencji emocjonalnej lubią i dobre pracują w grupie. jest tak za sprawa dobrze rozwiniętej umiejętności współpracy, empatii oraz zdolności przywódczych, jednak bez tendencji do dominowania.
  6. Dobrze dostosowują się do zmian. Inteligencja emocjonalna sprawia, że lubmy zmiany, akceptujemy je i traktujemy jako swego rodzaju wyzwanie. Jeśli ktoś lubi zmiany, a źle znosi rutynę, z pewnością ma wysoki poziom inteligencji emocjonalnej.
  7. Są chętni do działania. Ludzie o wysokiej inteligencji emocjonalnej są nastawiona na działanie. To aktywiści, którzy z entuzjazmem reagują na wszelką możliwość doskonalenia się oraz robienia czegoś interesującego.

Inteligencja emocjonalna w życiu: u rodzica i partnera

Czy inteligencja emocjonalna jest przydatna w życiu osobistym? Oczywiście i to bardzo. Rodzice o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej potrafią wczuć się w emocje swojego dziecka oraz prowadzić z nim odpowiedni dialog. Są asertywni oraz służą radą i wsparciem. Z kolei partner o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej potrafi z powodzeniem łagodzić konflikty, doskonale rozumie nasze nastroje i emocje, wyczuwa je oraz odpowiednio reaguje na nasze samopoczucie.

Inteligencja emocjonalna w pracy

Inteligencja emocjonalna bardzo przydaje się również w pracy. Pożądane są związane z nią empatia, asertywność oraz umiejętność współpracy. Jakiej pracy powinny szukać osoby o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej? Z pewnością takiej, gdzie będą mogły wykorzystywać swoje umiejętności. Doskonałym rozwiązaniem jest zostanie lekarzem, psychologiem, pracownikiem socjalnym czy nauczycielem. Można zastanowić się także nad pracą z osobami starszymi lub niepełnosprawnymi. Wysoka inteligencja emocjonalna pożądana jest też u terapeutów, pielęgniarek oraz opiekunek i opiekunów (dzieci czy seniorów).

Jak doskonalić inteligencję emocjonalną?

Czy inteligencję emocjonalną da się doskonalić, zwiększać jej poziom? Oczywiście i warto to robić. W jaki sposób? Możemy rozwijać inteligencję emocjonalną na co dzień, przeprowadzać proste ćwiczenia, doskonalące kompetencje społeczne. Poniżej przedstawione są 3 ciekawe ćwiczenia.

„Dziennik emocji”
Na początek załóż swój dziennik emocji. Niech będzie to zwykły zeszyt lub notatnik (nie decyduj się na wersję elektroniczną, odrzuć pomysły o tworzeniu tego typu bloga!), gdzie będziesz spisywać to, co czujesz w ciągu dnia oraz jakie wydarzenia wywołują te odczucia. Pozwoli Ci to na skojarzenie faktu z konkretną emocją, co przyczyni się do zwiększenia świadomości emocjonalnej swojej oraz w dalszej części: innych osób. Prowadzenie takiego dziennika po pewnym czasie staje się przyjemną okazją do lepszego poznania siebie, do zrozumienia swoich reakcji na konkretne sytuacje oraz większej kontroli odczuwanych emocji.

„Mój obraz siebie”
To ćwiczenie ma na celu uświadomienie sobie swoje samooceny oraz w miarę konieczności: podnoszenie poczucia własnej wartości. Podziel kartkę papieru na dwie części. Po jednej wypisz swoje zalety, a po drugiej wady, podlicz je, zobacz, co robisz dobrze (i z tego bądź dumna!) oraz to, co jeszcze trzeba poprawić. Zajrzyj tam po 2 tygodniach: jakie wady można wykreślić? A może dopiszesz jakieś mocne strony?

„W Twojej skórze”
Ciekawe ćwiczenie, które pozwoli Ci na lepsze poznanie emocji innych osób oraz trening empatii. Przypomnij sobie sytuacje konfliktów z bliskimi, rozpisz je na kartce, rozrysuj, do każdej osoby, która brała w nim udział dopisz emocje, jakie Twoim zdaniem odczuwała. Postaraj się wczuć w jej położenie, poczuj niejako jej emocje. Być może lepiej zrozumiesz słowa, jakie ta osoba wypowiedziała oraz to, jak się zachowywała w czasie kłótni.

Inteligencja emocjonalna jest ważną i cenioną dziś kompetencją, którą można i należy rozwijać. Obecnie obserwuje się coraz częstsze diagnozowanie szeregu problemów oraz zaburzeń emocjonalnych. Warto więc rozwijać kompetencje emocjonalne, które pozwolą nam na lepsze zrozumienie swoich emocji ale i umiejętne komunikowanie się z innymi. Bardzo cenna jest nauka empatii oraz asertywności, uważanych za jedne z najistotniejszych zdolności emocjonalnych współczesnego człowieka.

Autor: Monika Muzolf, psycholog