Neurastenia - typy, przyczyny, objawy, diagnoza, metody terapii

Neurastenia to często diagnozowana postać nerwicy, objawiająca się przewlekłym zmęczeniem, trudnościami z koncentracją oraz niechęcią do działania. Nie jest do końca sprecyzowana jej przyczyna, a objawy uważane są za nieswoiste, co oznacza, że mogą sugerować wiele innych zaburzeń, w tym problemy z sercem czy depresję. Jak czuje się osoba z neurastenią i jak można jej pomóc?

Neurastenia czyli nerwica

Neurastenia jako zaburzenie jest zaliczana do nerwic. Jako pojęcie medyczne istnieje w psychiatrii od końca XIX wieku. Co więcej, to jeden z najpowszechniej występujących typów nerwicy, obejmujący uczucie chronicznego zmęczenia, które nie ma charakteru somatycznego, czyli brak jest medycznych przyczyn takiego stanu rzeczy. Zmęczenie spowodowane jest odczuwaniem lęku, niepokoju i doświadczaniem nadmiernego stresu.

Typy neurastenii

Wyróżnia się trzy, podstawowe postaci neurastenii. Pierwsza z nich to neurastenia hiposteniczna, obejmująca odczuwanie niepokoju oraz przewlekłe zmęczenie. Jest trudna do zdiagnozowania ze względu na objawy, które obserwować możemy u siebie np. po przeciążeniu pracą czy podczas opieki nad małym dzieckiem. Drugim typem jest neurastenia hipersteniczna, czyli nerwica, objawiająca się wzmożoną drażliwością, pojawiają się wybuchy złości, niepohamowany gniew, osoba chora jest nadwrażliwa na bodźce, płynące z otoczenia. Trzecim typem jest neurastenia asteniczna, polegająca się szybkim męczeniu się, nawet, gdy wykonujemy krótkotrwałe czynności, np. odkurzanie mieszkania, krótka podróż, ugotowanie obiadu.

Można wyróżnić również podział neurastenii ze względu na rodzaj męczliwości, jaka jest obserwowana. Pierwszy typ to rodzaj neurastenii z przewagą męczliwości fizycznej, mamy z nim do czynienia, gdy osoba chora czuje się wyczerpana fizycznie nawet po niewielkim wysiłku, np. odkurzeniu niewielkiej powierzchni w mieszkaniu, odczuwa ból mięśni, stawów, boli ją głowa. Mówimy również o neurastenii z przewagą męczliwości psychicznej, gdy osoba chora odczuwa silne zmęczenie psychiczne, jest nadwrażliwa na bodźce, ma problemy ze skoncentrowaniem uwagi, ze skupieniem się, odczuwa niepokój, zamartwia się.

Co powoduje neurastenię?

Nie są do końca znane przyczyny neurastenii, mówi się jednak, że narażone na nią są osoby, których układ nerwowy szybko się pobudza i równie szybko wyczerpuje. Jej przyczyna leżeć może również w nadmiernym obciążaniu układu nerwowego, w tym w życiu w ciągłym stresie. Mówi się również o pewnej roli czynników genetycznych w diagnozowaniu neurastenii ale brak jest wyników badań na ten temat.

Jak objawia się neurastenia?

Neurastenia to schorzenie psychiczne, zaliczane do zaburzeń lękowych. Objawiać się może w różny sposób, zwykle osiowym objawem neurastenii jest przewlekłe zmęczenie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Osoba chora czuje się wyczerpana mimo, iż niczego męczącego nie robiła, może nawet budzić się co rano zmęczona i nie mieć siły do jakiejkolwiek aktywności. W przypadku neurastenii możemy mówić także o bólach i zawrotach głowy, zdarzają się tez bóle w klatce piersiowej. Pojawiają się zaburzenia snu: osoba z neurastenią śpi dużo ale mimo to nie wysypia się, może budzić się w nocy. Dochodzić do tego mogą objawy ze strony przewodu pokarmowego, w tym bóle brzucha, nudności, biegunki, zaparcia, mały apetyt. Osoba chora miewa zaburzenia funkcji seksualnych, panie obserwują obniżone libido, panowie problemy z potencją. Mamy też do czynienia z wahaniami nastroju, osoba chora bywa drażliwa, a nawet agresywna, miewa również okresy pogorszonego nastroju, gdy odczuwa przygnębienie, jest smutna, co kojarzy się z depresją. Pogarsza się także uwaga i koncentracja, co widoczne jest w pracy szkolnej i zawodowej.

Diagnoza neurastenii

Ze względu na mnogość oraz niespecyficzność objawów diagnoza neurastenii nie należy do najłatwiejszych. Należy wykonać szereg badań dla przeprowadzenia diagnozy różnicowej z innymi chorobami i zaburzeniami, w tym anemią, schorzeniami kardiologicznymi, gastrologicznymi ale i depresją. Objawy neurastenii mogą bowiem wskazywać na wiele z wyżej wymienionych chorób. Należy wiec wykonać morfologię, badanie moczu, warto skonsultować się z kardiologiem, gastrologiem, endokrynologiem czy seksuologiem. Jeśli brak jest medycznych przesłanek dla objawów, należy skonsultować się z psychiatrą lub psychologiem, przedstawiając mu wyniki badań z poprzednich wizyt u specjalistów.

"To nie było przemęczenie" - historia Kuby, lat 28

"Gdy po studiach dostałem pracę w korporacji, myślałem, że mam cały świat pod sobą. Pracowałem dużo i wytrwale, po dwóch latach mieszkałem już w pięknym apartamencie w centrum Warszawy, jeździłem dobrym autem, bez problemu spłacałem kredyty, miałem piękną narzeczoną, byłem szczęśliwy… Niestety, nie tylko. Byłem również zmęczony, potwornie zmęczony, bez względu na to, czy byłem w pracy czy był weekend… Moja Ania kupowała mi magnez, witaminy ale efektu nie było… Wysłała mnie do lekarza, zrobiłem badania krwi, które nic nie wykazały, nie miałem anemii. Byłem nawet na konsultacji u kardiologa. Miła lekarka wysłuchała mojej historii i zasugerowała wizytę u psychiatry, wyśmiałem ją. Po pewnym czasie natknąłem się na artykuł w sieci na temat neurastenii… Odwiedziłem jeszcze raz panią doktor, przeprosiłem ją i dostałem namiary na psychiatrę i psychologa. Dziś jestem w trakcie terapii i wiem, że moje zmęczenie było objawem nerwicy, z którą walczę każdego dnia…".

Czy to neurastenia? Test

Nie masz pewności, czy opisywane objawy nie odzwierciedlają Twojego zachowania? Odpowiedz na poniższe pytania.

1. Mam poczucie, że jestem ciągle zmęczona/y, nawet, gdy nic nie robię.
2. Budzę się zmęczona/y prawie co rano.
3. Śpię dużo ale nie mogę się wyspać lub budzę się w nocy.
4. Czuję się zmęczona/y psychicznie, mam trudności ze skoncentrowaniem się, skupieniem uwagi.
5. Miewam problemy z pracą układu pokarmowego i nie są one spowodowane zatruciem.
6. Nie mam ochoty na seks lub mam problemy z osiągnięciem satysfakcji w łóżku.

Gdy na co najmniej 3 pytania udzieliłaś/eś odpowiedzi twierdzącej, objawy są podobne do neurastenii, warto skonsultować swoje wątpliwości ze specjalistą.

Leczenie neurastenii

Neurastenia znacząco wpływa na funkcjonowanie w wielu sferach życia, utrudnia je oraz sprawia, że człowiek jest o wiele mniej wydajny. Schorzenie to podlega leczeniu, zwykle wystarczająca jest terapia psychologiczna, skupiona na zniwelowaniu lęków pacjenta. Stosowanymi technikami są relaksacja, techniki oddechowe, wizualizacja. Pacjentom zaleca się udanie się na wczasy, zmianę klimatu czy nawet przeprowadzkę, zwłaszcza, gdy aktualne środowisko im nie służy. W niektórych przypadkach (są one rzadkie) wymagane jest wspomaganie terapii przyjmowaniem leków, zwykle są to łagodne leki antydepresyjne.

Neurastenia może być mylona z lenistwem, unikaniem obowiązków ale i depresją czy chorobami serca. Warto jednak poddać się specjalistycznej diagnozie, aby dowiedzieć się, czy obserwowane objawy to neurastenia oraz wdrożyć odpowiednie leczenie.

Autor: Monika Muzolf, psycholog