Pedant - kim jest? Pedantyzm - przyczyny, objawy, terapia

Pedantyzm, pedantUwielbia porządek, denerwuje go, gdy ktoś nie odłoży rzeczy na miejsce, wydaje się być perfekcjonistą w tym, co robi, obojętnie za co się zabiera… to idealny opis pedanta, człowieka, który ponad wszystko ceni ład i chce wszystko wokół siebie kontrolować. Czym jest skrajny pedantyzm, skąd się bierze i jak wytrzymać z pedantem?

Pedantyzm

Pedantyzm do cecha charakteru, którą w pewnym stopniu wykształciło wielu z nas. U niektórych ogranicza się jednak jedynie do zamiłowania do porządku, lubimy, gdy wokół as jest czysto, wszystko jest uporządkowane, a my mamy kontrolę nad tym, co dzieje się w naszym życiu. W innych przypadkach jednak pedantyzm przybiera dość skrajną formę, pedant maniakalnie sprząta, porządkuje wszystko, układa ubrania pod względem kolorów czy przyprawy w kuchni według kolejności alfabetycznej. Przestawienie czegokolwiek może być powodem awantury i wielkiego gniewu pedanta, który poprzez porządkowanie manifestuje… co właśnie, co?

Skąd bierze się skrajny pedantyzm i czemu ma służyć?

Skąd bierze się mania porządkowania?

Pedantyzm jest cechą charakteru, może być w pewnym stopniu dziedziczny, np. możemy przejąć skłonność do pedantyzmu po naszych rodzicach. Można również go "odziedziczyć" na zasadzie modelowania, czyli obserwacji. Matka-pedantka może nauczyć swoje dziecko zamiłowania do porządku, sprzątając praktycznie w każdej, wolnej chwili. Pedantyzm może mieć także podłoże psychologiczne, np. być objawem wzmożonego lęku i chęci kontrolowania swojego życia. Pedant odczuwa lęk, gdy wokół niego panuje chaos i swoim zachowaniem daje sobie, złudne nierzadko, poczucie kontroli. Jeśli w jego życiu (osobistym, uczuciowym, zawodowym) panuje nieład, mania porządkowania staje się czynnością zastępczą, dającą mu poczucie porządku, np. w mieszkaniu. Pedantyzm może być również cechą osób perfekcjonistycznych, wobec których rodzice stawiali wysokie wymagania. Takie osoby w dorosłym życiu również robią wszystko najlepiej, jak umieją, starają się, by wokół nich panował porządek, wszystko robią według planu: tego są bowiem nauczeni, to ich wzorzec postępowania. Warto pamiętać o tym, że pedantyzm może być także objawem szeregu poważniejszych zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń osobowości, nerwicy natręctw, czyli zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego oraz całościowych zaburzeń rozwoju, np. zespołu Aspergera.

Jak objawia się pedantyzm?

Jak zachowuje się pedant? Czy tylko sprząta? Na pewno sprzątanie i porządkowanie jest jego domeną, lubi wszystko układać, zmywać, wycierać, dbać o to, by wokół niego panował ład. Pedant jest ułożony i skrupulatny, np. zawsze ma poukładane rzeczy w szafie, porządek w torebce, odkłada buty na tą samą półkę, parkuje samochód na określonym miejscu pod firmą. Gdy coś musi zrobić, inaczej, np. jego miejsce jest zajęte, może odczuwać lęk i złość. Pedantyzm może przejawiać się także w skłonności do dyrygowania innymi, pedant lubi komenderować, wydawać polecenia, chce, aby wszyscy pracowali tak, jak on chce. Pedant bywa perfekcjonistą, jest dokładny, aż do znudzenia. Może zachęcać innych do pedantyzmu ale nie jest to regułą. Zwykle jednak bałaganiarze bardzo go drażnią.

Pedantyzm - kobieta pedant

https://kobiecaperspektywa.pl/pedant

Pedantyzm a zaburzenia psychiczne

Pedantyzm może również współistnieć z wieloma innymi zaburzeniami psychicznymi, jak wspomniano wcześniej, mogą to być osobowość analna, nerwica natręctw czy całościowe zaburzenia osobowości, w tym autyzm oraz zespół Aspergera.

Pedantyzm a osobowość analna

Pedantyzm jest jednym z osiowym objawów zaburzenia osobowości, zwanego osobowością analną. Została ona tak nazwana przez Zygmunta Freuda, cechy takiej osobowości to upór, mania porządkowania, utrzymania wszystkiego w czystości. Osoba z tym zaburzeniem jest uparta, cechuje ją sztywność w myśleniu i działania. Ma skłonności do pedantyzmu, nadmiernego porządkowania wszystkiego, jest oszczędna, a nawet skąpa. W stosunku do innych bywa nadmiernie podejrzliwa, szybko się irytuje, reaguje impulsywnie, może przejawiać zwiększoną skłonność do agresji. Niestety, ma także tendencję do zachowań dyktatorskich, lubi komenderować innymi, traktuje ich z dużym dystansem. Bywa narcystyczna oraz opryskliwa. Cechuje ją zamiłowanie do kolekcjonowania przedmiotów, dobrze odnajduje się w pracach indywidualnych, w tym w zawodach artystycznych.

Pedantyzm a nerwica natręctw

Nadmierny pedantyzm może stanowić objawem zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego, zwanego dawniej nerwicą natręctw (OCD). Schorzenie to polega na występowaniu dwóch typów objawów. Pierwszym z nich są obsesje, czyli natrętne myśli, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Ich przyczyną jest lęk, osiowy objaw zaburzenia. Drugi objaw stanowią kompulsje, czyli natrętne czynności, które chory wykonuje, aby pozbyć się obsesji i tym samym lęku, np. sprząta po raz kolejny łazienkę, ponieważ uważa, że gdy tego nie zrobi, coś złego stanie się jego dziecku, gdy będzie z niej korzystać lub jeździ do pracy dokładnie tą samą drogą, ponieważ gdy wybierze inną, będzie miał wypadek.

Pedantyzm a całościowe zaburzenia rozwoju

Mania porządkowania i układania wszystkiego może stanowić także objaw całościowych zaburzeń rozwoju, w tym autyzmu i zespołu Aspergera. Pierwsze objawy tych chorób obserwowane są już w wieku dziecięcym, a nawet niemowlęcym i są nietrudne do zauważenia przez rodziców i opiekunów. Niecodzienne wydaje im się to, że dziecko układa zabawki w określonym porządku i denerwuje się, gdy ktoś mu je przestawia. Ponadto, maluch może mieć ustalony swój rytuał zabawy, robić wszystko w ściśle określony sposób i w sobie tylko znanej kolejności. Tego typu objawy mogą być zarówno cechą typową dla dziecka ale i mogą sugerować konieczność pogłębionej diagnozy. W przypadku wątpliwości, wart skontaktować się ze specjalistą: psychologiem dziecięcym.

To nie było zwykłe sprzątanie - historia Darka, lat 25
"Anię poznałem przez wspólnych znajomych, była inna niż jej rówieśniczki: bardziej dojrzała, spokojna, skupiona, bardzo ułożona. Odpowiadało mi to i imponowało mi, że moja nowa dziewczyna jest taka porządna. Moi rodzice byli nią zachwyceni, jej mieszkanie lśniło czystością ale gdy się do niej wprowadziłem… zacząłem czuć się nieswojo. Ania ciągle sprzątała, wszystko ustawiała po swojemu, w sobie tylko znanej kolejności. W końcu zacząłem bać się czegokolwiek przestawić i marzyłem tylko o tym, by znów znaleźć się w swoim zagraconym pokoju w rodzinnym domu… Gdy pożaliłem się koledze, stwierdził, że trafiła mi się niezła pedantka. Zacząłem czytać o pedantyzmie i jego skrajnych formach. Skontaktowałem się z psychologiem i udało mi się namówić Anię na spotkanie z nim. Cierpi na skrajny pedantyzm, który spowodowany jest lękiem przed odrzuceniem, wynikającym z wysokich wymagań, jakie rodzice stawiali przed Anią w dzieciństwie. Mam nadzieję, że terapia odniesie skutek i moja ukochana nie będzie reagowała nerwowo na brak porządku".

Jak wytrzymać ze skrajnym pedantem?

Czy da się wytrzymać z pedantem? Nie jest to łatwe ale warto wiedzieć, jak się zachowywać, aby ułatwić sobie życie z osobą ze skłonnością do maniakalnego porządkowania. Co robić? Przede wszystkim nie neguj tego, co robi pedant, nie krytykuj go otwarcie, nie krzycz na niego i nie wyśmiewaj. Nie przestawiaj również złośliwie tego, co uporządkował pedant, nie bałagań specjalnie. Jeśli pedantyzm jest jego cechą charakteru, niełatwo będzie go zmienić. Jeśli wynika z innych, bardziej emocjonalnych powodów, np. jest źródłem redukcji lęku, tylko wzmocnisz negatywne emocje u pedanta. Wtedy najlepszym rozwiązaniem jest poszukanie specjalistycznej pomocy, w tym umówienie się na spotkanie z psychologiem.

Leczenie pedantyzmu

Pedantyzm sam w sobie nie jest jednostką chorobową, nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jeśli jednak w znaczący sposób utrudnia życie i pedantowi i jego najbliższym, wskazane jest skorzystanie z fachowego wsparcia. Wizyta u psychologa jest w tym wypadku najlepszym rozwiązaniem, pozwala na zrozumienie z czego może wynikać pedantyzm oraz zrozumieć, jakie w naszym przypadku ma podłoże. Jeśli pedantyzm wynika z nadmiernego lęku, psycholog pomoże nam sobie z nim poradzić, wskaże sposoby redukcji niepokoju oraz wyposaży w metody radzenia sobie ze stresem.

Autor: Monika Muzolf, psycholog

Komentarze