Stoicyzm to kierunek filozoficzny, który narodził się w Atenach w III wieku p.n.e. Za jego twórcę uważa się Zenona z Kition. Istotą stoicyzmu było poznanie, stoicy byli materialistami i dążyli do spokoju.
Narodziny stoicyzmu i ojcowie myśli stoickiej
Stoicyzm jako kierunek filozoficzny narodził się w III wieku p.n.e., a filozofem, który stworzył jego podwaliny był Zenon z Kition. Skłaniał się on ku filozofii Sokratesa, uważał, że szczęście może nam dać jedynie spokojne życie w zgodzie z naturą, być zwolennikiem wyzbywania się uczuć, zwłaszcza silnych. Był autorem szeregu dzieł filozoficznych. Jego myśl kontynuował Chryzyp z Soloi, uczeń Zenona z Kition. Uważał on, że jedną z cech duszy jest cnota i jest w nią nierozerwalnie związana. Namawiał też do altruizmu. Sądził, że naszym życiem kieruje jedynie przeznaczenie. Jest autorem definicji wielu terminów logicznych. Chryzyp był bardzo twórczym pisarzem, pozostawił po sobie ponad 700 dzieł o tematyce filozoficznej. Stoicyzm wywarł wpływ zarówno na okres starożytności ale i wczesne średniowiecze. Jego zwolennikami byli również Marek Aureliusz oraz Seneka.
Istota myśli stoickiej
Stoicyzm zakładał spokojne życie oraz wyzbycie się wszelkich emocji, zwłaszcza skrajnie pozytywnych i negatywnych. Stan ten stoicy określali mianem apatii emocjonalnej. Uważali oni, że takie zachowanie pozwoli nam na zachowanie trzeźwości myślenia w każdej sytuacji. Jest to także droga do uzyskania cnoty, czyli najwyższego dobra według stoików. Stoicy uważali, że świat jest materialistyczny, nie uznawali rzeczywistości duchowej, emocjonalnej. Materia posiadała według nich pewne cechy: była żywa, racjonalna i dynamicznie się zmieniała. Uznawali związki przyczynowo-skutkowe oraz prawa logiczne. Według nich w ten sposób funkcjonuje świat: wszystko ma postać cyklu, pewne wydarzenia się powtarzają, co zapewnia światu nieskończoność. Określali to zjawisko mianem wiecznego powrotu. Widzieli w świecie pierwiastek boski ale nie dostrzegali w jego stworzeniu roli istoty nadprzyrodzonej.
Neostoicyzm - co to takiego?
Nurt filozoficzny, zwany neostoicyzmem, narodził się w okresie renesansu ale mówi się o nim również w czasie średniowiecza i określa mianem późnego stoicyzmu. Neostoicyzm był połączeniem myśli stoickiej i chrześcijańskiej. Dla jego zwolenników istotne było spokojne życie z wyzbyciem się namiętności. Namiętnościami, jakie negował neostoicyzm były radość, strach, smutek i pożądanie. Wszystko należało podporządkować Bogu, to on odpowiadał za to, co dobre w naszym życiu, a to, co nie pochodziło od Boga było złe. Według neostoików człowiek był wolny, ponieważ wyzbył się namiętności i instynktów. Przyjaźń z Bogiem miała pozwolić mu na unikanie cierpienia i dawanie duchowego szczęścia. Neostoicyzm był także bardzo popularny w epoce baroku.
Zasady stoików, które warto wprowadzić w życie
Choć filozofia stoika powstawała dawno temu, wiele z jej też znajduje zastosowanie do chwili obecnej.
1. Życie w zgodzie ze światem
Stoicy żyli w zgodzie z tym, co zastają, godzili się z tym, co przynosi los i żyli dniem dzisiejszym. Obecnie zasada ta również może mieć rację bytu. Pozwoli nam na "płyniecie z prądem". Oczywiście nie oznacza to, że mamy zupełnie zdać się na los ale patrzeć na to, co dzieje się dookoła. Warto zainteresować się prawami natury ale i przyjmować to, co niesie nam każdy dzień i widzieć w każdym wydarzeniu coś dobrego. Pozwoli nam to na zyskanie życiowego optymizmu, da możliwość zobaczenia tego, czego dotąd nie widzieliśmy i cieszenia się każdą chwilą.
2. Skromność jako cecha charakteru
Stoicy zaczerpnęli z myśli Sokrates świadomość tego, że nikt nie jest doskonały. Taka skromność pozwala na posiadanie realnego obrazu swojej osoby ale i daje motywację do pracy nad sobą, w tym pracy nad słabszymi stronami. Współcześnie zasada ta może pomóc wyzbyć się egoizmu oraz patrzeć na siebie bardziej realnie.
3. Nieprzykładanie wagi do tego, na co nie mamy wpływu
Stoicy akceptowali to, co się im przydarza i nie przejmowali się tym, co i tak działo się bez ich roli i udziału. Obecnie taka zasada również ma rację bytu. Nie warto przejmować się tym, na co i tak nie mamy wpływu, co po prostu się wydarzy, np. upływ lat. Warto za to przenosić swoją energię na to, co jest od nas zależne, w tym np. zdobywanie wiedzy.
4. Zdobywanie doświadczenia i pogłębianie swojej wiedzy
Dla stoików bardzo ważne było stałe zdobywanie wiedzy oraz pogłębianie swoich życiowych doświadczeń. Warto przejąć od nich ten sposób myślenia dla własnej satysfakcji oraz samorealizacji: doskonalić się i pogłębiać swoją wiedzę w różnych dziedzinach. Ponadto, każde doświadczenie powinno być dla nas cenną lekcją. Z porażek również powinniśmy wyciągać wnioski i nie traktować ich w kategorii katastrofy ale nauki na przyszłość.
5. Stała praca nad sobą jako samodoskonalenie
Dla stoików bardzo istotne było samodoskonalenie się: praca nad sobą, nad swoimi wadami ale i zdobywanie wiedzy, co wymienione zostało powyżej. Stoicy kładli nacisk na pracę nad sobą i swoim charakterem. Dziś również warto pracować nad sobą i stawać się lepszym człowiekiem.
Stoicki spokój i inne zasady stoików: aktualne do dziś
Jak widzimy, stoicyzm był ciekawym ale nieco nieaktualnym dziś prądem filozoficznym, kształtującym myśl starożytną oraz wczesnego średniowiecza. Wiele z jego założeń to jednak uniwersalne prawdy, które w pewnym stopniu możemy odnieść do swojego życia. Dla stoików najważniejszy był spokój w życiu (słynny stoicki spokój - wyrażenie przetrwało do dziś) oraz wyzbycie się wszelkich silnych emocji, które według nich zaburzały proces poznania. Stoicy chcieli w życiu osiągnąć cnotę: najwyższe dobro. Nacisk kładli na siłę rozumu oraz doświadczenie życiowe jako siłę napędową w życiu. Zauważali cykliczność pewnych praw natury oraz czerpali z tych informacji wiedzę o otaczającym świecie. Dziś również warto dostrzegać wagę poznania rozumem oraz doświadczenia życiowego. Od stoików zaczerpnąć możemy również spokój, nieuleganie emocjom (zwłaszcza zbędnym) oraz cieszenie się tym, co niesie nam los.