Zespół paranoidalny - przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Diagnoza zespołu paranoidalnego, określanego jako zespół urojeń i omamów, dla wielu jest tożsama z początkiem schizofrenii. Nie jest to poprawne myślenie, gdyż zespół paranoidalny jest odrębną jednostką chorobową, choć może również być pierwszym symptomem rozwijającej się depresji.

Dlatego właśnie tak istotne jest wczesne i poprawne rozpoznanie zaburzenia oraz zdrożenie odpowiedniego leczenia.

Czym jest zespół paranoidalny?

Zespół paranoidalny obejmuje występowanie urojeń i omamów o nieuporządkowanym, chaotycznym charakterze. Nie tworzą one spójnej całości, przez co pacjent może cierpieć również na zaburzenia myślenia, czucia, a nawet świadomości. Zespół paranoidalny może występować jako odrębna jednostka chorobowa, może być początkiem schizofrenii paranoidalnej lub współistnieć z depresją. Mówimy wtedy o zespole paranoidalno-depresyjnym.

Przyczyny zespołu paranoidalnego

Główną przyczyną występowania zespołu paranoidalnego są zaburzenia osobowości oraz inne zaburzenia psychiczne. Może on również być ich pierwszym objawem, który zwykle naprowadza specjalistów na poprawna diagnozę. Bywa również, że zespół paranoidalny diagnozuje się u osób zdrowych, które są pod wypływem działania substancji psychoaktywnych, na przykład alkoholu, narkotyków ale i niektórych leków, w tym leków nasennych oraz neuroleptyków, np. zażywanych bez uzasadnienia leków na depresję. Może on bowiem wystąpić w wyniku silnego zatrucia. Co ciekawe, występowanie zespołu paranoidalnego może być spowodowane poprzez narażenie jednostki na długotrwały, silny stres. Co ciekawe, zespół paranoidalny może mieć swoje źródła w chorobach mózgu, w tym przebiegać wraz z rozwojem nowotworów mózgu.

Jak objawia się zespół paranoidalny?

Osiowym objawem zespołu paranoidalnego jest występowanie urojeń, są to urojenia wyolbrzymione i bardzo nierealistyczne. Mianem urojeń określamy zaburzenia toku myślenia, zaliczane są do objawów wytwórczych. Bazują na fałszywych przekonaniach i błędnych osądach, np. wydaje się nam, że ktoś nam obserwuje, chce nam zrobić krzywdę, jesteśmy prześladowani, stanie się coś złego, ktoś nad podsłuchuje, bliska osoba nas zdradza. Mogą im towarzyszyć halucynacje, czyli omamy - zaburzenia spostrzeżeń zmysłowych. Odnoszą się do zmysłów, np. wzroku (zdaje się nam, że coś lub kogoś widzimy), słuchu (zdaje się nam, że słyszymy głosy i inne dźwięki) oraz czucia (wydaje się nam, że ktoś jest obok, coś nas dotyka, itp.). W przebiegu zespołu paranoidalnego pojawić się mogą zaburzenia świadomości ale i nastroju czy czucia. W przypadku zespołu paranoidalno-depresyjnego, chory poza opisanymi objawami, cierpi też na symptomy - objawy depresji, w tym obniżony nastrój oraz poczucie pustki.

Zespół paranoidalny a osobowość i schizofrenia paranoidalna: diagnoza różnicowa

Bardzo często zespół paranoidalny bywa mylony ze schizofrenią paranoidalną, jak również osobowością paranoidalną. Jest tak za sprawą podobieństwa ale i mnogości objawów oraz tego, że zespół może oznaczać początek schizofrenii paranoidalnej. Dla postawienia prawidłowej diagnozy niezbędne jest rozróżnienie obu zaburzeń oraz wdrożenie odpowiednich leków.

W przypadku schizofrenii paranoidalnej mówimy o nasilonym występowaniu omamów, głównie słuchowych. Urojenia również mogą się pojawić, choć nie jest to regułą. Zwykle mamy do czynienia z urojeniami prześladowczymi, np. choremu wydaje się, że ktoś go śledzi. Inne objawy, w tym zaburzenie toku myślenia oraz zaburzenia wegetatywne zwykle pojawiają się rzadko. Chory jest nieufny, wrogo nastawiony do otoczenia ale w przypadku schizofrenii objawy są raczej spójne, chory posiada spójna wizję tego, co się z nim dzieje.

Z kolei osobowość paranoidalna jest zaburzeniem osobowości, polegającym na izolowaniu się od innych, rezygnacji z kontaktów interpersonalnych oraz przyjmowaniu postawy wrogości, podejrzliwości. Jednostka cechuje się wrażliwością na krytykę oraz odczuwaniem lęku przed odrzuceniem. Uważa, że wszyscy źle jej życzą, jest ostrożna, czujna, ale i zazdrosna, złośliwa, brakuje jej poczucia humoru.

Bez względu jednak na diagnozę, niezbędnie istotne jest wczesne podjęcie odpowiedniego leczenia.

Jak leczyć zespół paranoidalny?

Leczenie zespołu paranoidalnego nie jest proste z uwagi na częsty opór chorego oraz zaprzeczanie chorobie. Dana osoba nie przyjmuje do wiadomości, że jest chora i wymaga specjalistycznych oddziaływań. Jest przekonana o prawdziwości swoich sądów, treści urojeń oraz na tym się skupia. Niezbędna jest jednak fachowa pomoc. Leczenie obejmuje stosowanie farmakoterapii, w tym leków przeciwpsychotycznych, przeciwdepresyjnych oraz uspokajających. Leki te działają na układ nerwowy, hamując objawy wytwórcze. Zażywanie leków zgodnie z zalecaniami lekarza nie spowoduje uzależnienia od nich. Zwykle wraz z farmakoterapią, zaleca się rozpoczęcie psychoterapii, co tez spotkać się może z oporem pacjenta.

Zespół paranoidalny to nie wyrok - to zaburzenie psychiczne z którym można żyć. Niezbędne jest odpowiednio wczesne podjęcie leczenia i reagowanie na wszystkie objawy.