Toksyczny związek - czym jest, jak go rozpoznać? Test

Każdy człowiek ma do spełnienia wiele ról, najważniejsze z nich to znalezienie partnera życiowego oraz założenie rodziny. Bycie w związku stanowi podstawę naszego życia, w relacji z drugim człowiekiem spełniamy się w wielu kwestiach, związek zaspokaja też wiele potrzeb, w tym potrzebę przynależności i bezpieczeństwa. Co jednak, gdy bycie z drugą osobą zamiast nas cieszyć zaczyna nas… niszczyć?

O toksycznych ludziach słyszeliśmy wiele. To jednostki, którymi targają sprzeczne emocje, z jednej strony rozpaczliwie pragną innych osób, a z drugiej robią wszystko, żeby je do siebie zniechęcić. Relacja z taką osobą wydaje się nam nie do zaakceptowania. Co jednak, gdy jesteśmy w związku z osobą, która zaczyna ujawniać toksyczne zachowania i niszczyć nasze uczucie?

Jak wygląda toksyczny związek?

Toksyczny związek z pozoru wygląda jak każda inna relacja międzyludzka. Na początku rzeczywiście mogło tak być: fascynacja i pragnienie bycia ze sobą do końca życia. Tak naprawdę jednak  jest to relacja niemająca wiele wspólnego z romantycznym uczuciem, bliskością, zaufaniem między partnerami. Jednostka toksyczna tak bardzo bowiem pragnie być ze swoim ukochanym czy ukochaną, że zaczyna miłość postrzegać w nieco zniekształconym świetle. Jej uczucie zaczyna być wręcz chorobliwe, zaborcze. Pojawia się zazdrość, chęć kontrolowania partnera, przeświadczenie o zdradzie czy romansie. Osoba toksyczna zaczyna stosować techniki oparte na manipulacji i szantażu. Posuwa się do agresji psychicznej i gróźb słownych, chce wzbudzić w drugiej osobie poczucie winy. W ten sposób zaspokaja swoje potrzeby, w tym potrzebę bliskości ale i bezpieczeństwa. Niestety, czyni to w sposób nieprawidłowy, powodujący cierpienie drugiej strony.

Tkwiąc w toksycznym związku jesteśmy tak naprawdę bardziej samotni niż jako single. Czujemy się tak naprawdę uwiezieni w naszym związku, osaczeni przez partnera i zmanipulowani. W miarę upływu czasu nasza druga połówka zaczyna posuwać się coraz dalej: przegląda nasz telefon, maile, wpada niezapowiedziana do naszego miejsca pracy. Robi wszystko, aby ograniczyć nasze kontakty z rodziną pochodzenia i znajomymi, chce nas zawłaszczyć. Tworzy się relacja destrukcyjna dla obu stron.

Czynniki ryzyka toksycznego związku

Psychologowie nie potrafią jednoznacznie określić, dlaczego ludzie wchodzą w toksyczne związki oraz sami je tworzą. Wymieniają jednak pewne czynniki ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo przeistoczenia się relacji interpersonalnej w toksyczny związek. Bardzo istotne są tutaj nasze przeżycia w okresu wczesnego dzieciństwa, warunkujące jakość późniejszych relacji.

Nie bez znaczenia są tutaj:

• odrzucenie przez rodziców, chłód emocjonalny rodziców - obawiamy się odrzucenia w dorosłym życiu i silnie pragniemy być w związku, niemalże za wszelką cenę;
• poczucie bycia niekochanym i nieakceptowanym przez najbliższych - silna potrzeba bliskości;
• kłamstwo lub zdrada w związku: brak zaufania może zwiększyć podejrzliwość w stosunku do partnera i przyczynić się do powstania toksycznego związku;
• doświadczanie przemocy fizycznej lub/i psychicznej w domu lub poprzednim związku;
• chorobliwa zazdrość o ukochaną osobę, która może przerodzić się w formę patologiczną;
• niska samoocena, mała pewność siebie - próbujemy ją zwiększyć poprzez przejecie kontroli nad partnerem.

Osoby, które tworzą toksyczne związki są targane sprzecznymi emocjami. Z jednej strony zrobić wszystko, aby mieć partnera, kochać kogoś i być kochanym. Z drugiej jednak strony nie potrafią kochać czystą miłością, w ich uczucie wkrada się bowiem chorobliwa zazdrość, chęć kontrolowania partnera, nieuzasadnione przekonanie o zdradzie. Osoba toksyczna jest drażliwa, a jednej strony mówi, że kocha, a za chwilę wszczyna awanturę, krzyczy, zaprzeczając swoim wcześniejszym słowom. Może stosować groźby i szantaż emocjonalny.

Czy mój związek jest toksyczny? - Test

Poniżej krótki test, który pozwoli Ci się przekonać, czy Twój związek nosi znamiona relacji toksycznej. Odpowiadaj na pytania "tak" lub "nie".

1. Mój partner znieważa mnie publicznie np. przy znajomych.
2. Mimo zapewnień o miłości, nie czuję jej przejawów z jego strony.
3. Partner jest zazdrosny o moją rodzinę, znajomych.
4. Partnerowi zdarza się niespodziewanie dzwonić, przychodzić, wypytywać, jak spędzam czas, co robię i z kim.
5. Partner twierdzi, że bez niego sobie nie poradzisz, że musicie być razem.
6. Partner przynajmniej raz niesłusznie posądził mnie o zdradę.
7. Partnerowi przynajmniej raz zdarzyło się zastosować szantaż emocjonalny.
8. Partner uważa, że niepowodzenia w naszym związku są spowodowane przez moje błędy.
9. Bycie w związku nie daje Ci pełnej satysfakcji.
10. Przynajmniej raz przeszło mi przez głowę zakończenie tego związku.

Jeśli na przynajmniej połowę pytań padła twierdząca odpowiedź, uważaj! Twój związek nosi znamiona relacji toksycznej i istotna jest baczna obserwacja Ciebie i partnera.

Jestem w toksycznym związku: co robić?

Nie oszukujmy się, osoba toksyczna nie zmieni się z dnia na dzień, jeśli w ogóle. Oczywiste jest, że zależy nam na związku, mimo iż nie czerpiemy z niego pełnej satysfakcji. Próbujmy na początku ratować relację, rozmawiać z partnerem, namówić go na terapię, nakłonić do zmiany zachowania. Zwykle jednak starania nasze nie będą przynosiły rezultatów, gdyż toksyczne jednostki nie zauważają winy w sobie ale poczucie odpowiedzialności za kryzys w związku zrzucają na nas.

Powoli dojrzewamy więc do poważnej decyzji o zakończeniu toksycznego związku: dla siebie i swojego szczęścia. Okazuje się niestety, że wyjście z relacji toksycznej wcale nie jest łatwe. Druga strona może posunąć się do wielu  sposobów, by nas przy sobie zatrzymać. Może to być szantaż emocjonalny, groźby, jawnie okazywana złość, a nawet agresja słowna i fizyczna. Lęk w toksycznej osobie przybiera na sile i zrobi ona wszystko, by postawić na swoim. Nawet, gdy uda się nam uwolnić od niej bezpośrednio i np. wyprowadzimy się, przez długi czas toksyczny partner może nękać nas wizytami, telefonami, może słać nam kwiaty, prezenty, listy z pogróżkami itp.

Zwykle jednak po pewnym czasie stalking zmniejsza się, nie ma więc realnego zagrożenia ze strony toksycznego partnera. W niektórych wypadkach, zwłaszcza gdy dochodzą do tego problemy psychiczne partnera, w tym depresja czy inne problemy emocjonalne musimy być bardzie uważni i reagować w sytuacji, gdy byłemu partnerowi zdarza się stosować groźby czy deklaracje myśli samobójczych. Sytuację taką należy zgłosić na policyjny telefon zaufania, gdyż w przypadku choroby, zwłaszcza bez przyjmowania odpowiednich leków nasz toksyczny partner może spróbować swe groźby spełnić. Dyżur pełni tam psycholog-mediator, który przeprowadzi z naszym partnerem odpowiednią rozmowę. Rozmowa z psychologiem może okazać się budująca również dla osób, wychodzących z toksycznego związku. Pomoże nam utwierdzić się w przekonaniu, że podęliśmy słuszną decyzję.

Wolność odzyskana. I co dalej?

A co po toksycznym związku? Czy i kiedy można wejść w kolejną relację i próbować budować z kimś wspólną przyszłość? Po toksycznym związku wskazana jest terapia psychologiczna, która uzmysłowi nam czym był toksyczny związek i co zmienił w naszym życiu. Ponadto, uświadomi nam, jak prawidłowo budować relacje międzyludzkie, by nie stać się po raz kolejny stroną bierną, pozwalającą się szantażować oraz wykorzystywać.

Związek toksyczny - nie tylko romantyczny

Do tej pory miano toksycznego związku rozpatrywaliśmy jedynie w kategoriach związków partnerskich. A co gdy osoba toksyczna znajduje się w naszej najbliższej rodzinie i to któreś z naszych… rodziców? Dzieci wychowywane przez toksyczne matki i ojców mogą w dorosłym życiu napotykać na wiele trudności. Jak zachowuje się toksyczny rodzic? Dokładnie tak samo jak toksyczny partner: kocha ale i jest zaborczy, zazdrosny o drugiego rodzica, znajomych. Dziecko nie ma prawa do własnego życia, jest stale nadzorowane i kontrolowane. Rodzic chce wiedzieć gdzie i z kim się spotyka, bierze udział w podejmowaniu przez dziecko decyzji, ingeruje w nie. W miarę dorastania zauważamy negatywne skutki relacji z toksycznym rodzicem: z jednej strony bardzo go kochamy ale z drugiej chcielibyśmy się od niego za wszelką cenę uwolnić. Nie jest to jednak łatwe, ponieważ toksyczny rodzic nierzadko posuwa się do szantażu emocjonalnego, np. "Jak się do niego wyprowadzisz, na pewno coś mi się stanie i umrę!", "Jak wyjedziesz na studia do Warszawy pęknie mi serce. Jakbyś mnie kochała, wybrałabyś uczelnię w naszym mieście!". Takie słowa bolą ale toksyczny rodzic nie zauważa naszego cierpienia. Podobnie, jak toksyczny partner, widzi jedynie własne potrzeby oraz steruje nim lęk przed samotnością.

Najtrudniejszym momentem dla dzieci toksycznych rodziców jest moment usamodzielnienia się i wyprowadzki z domu. Rodzic reaguje sprzeciwem na wszelkie propozycje zamieszkania osobno lub z partnerem, co rodzi wiele nieporozumień, zarówno na drodze dziecko-rodzic, jak i dziecko-nowy partner. Wiele osób wbrew woli toksycznych rodziców decyduje się na rozpoczęcie samodzielnego, dorosłego życia, co jednak okupione jest poczuciem winy wobec rodziców. Niełatwo się tego uczucia pozbyć, gdyż toksyczny rodzic zwykle nie odpuszcza łatwo: dzwoni, przychodzi, szantażuje, udaje chorobę lub zrywa kontakt, co potęguje poczucie winy i negatywnie wpływa na związek oraz samopoczucie dorosłego już dziecka. Jeśli jednak czujemy, że mimo wyprowadzki toksyczny rodzic nas nadal przytłacza i nie potrafimy się od niego psychicznie uwolnić, skorzystajmy z rad specjalisty. Na spotkaniu z psychologiem wypracowane zostaną indywidualne sposoby radzenia sobie z wpływem toksycznych rodziców oraz przepracowane myśli na nasz temat. Dzieci z takich rodzin zwykle bowiem cechują się zaniżoną samooceną.

Toksyczny związek ma charakter destrukcyjny, bez względu na to, czy mówimy o relacji z rodzicem, inną osobą z rodziny czy partnerem. Toksyczność polega w tym wypadku na byciu niejako marionetką w rękach drugiej osoby, życiu w cieniu jej potrzeb i decyzji. My jako bierna strona w tej relacji jesteśmy szantażowani, wyzwala się w nas poczucie winy i lęk. Uwolnienie się z toksycznej relacji nie jest  łatwe ale konieczne. To walka o swoją wolność, o własne życie w spokoju i szczęściu.