Narcyzm - cecha, którą tak naprawdę ma w sobie każdy

Termin narcyzmu nie jest nam obcy. Narcyz kojarzy się nam z osobą pewną siebie, przekonaną o własnej wyższości i wyjątkowości. Warto dowiedzieć się o narcyzmie czegoś więcej.

Mit o Narcyzie

Skąd w ogóle pochodzi termin narcyz i narcystyczny? Oczywiście z mitologii, a dokładniej mitu o Narcyzie, przystojnym młodzieńcu, w którym zakochała nimfa o imieniu Echo. Nieszczęśliwa boginka nie doczekała się uczucia ze strony Narcyza, co sprawiło, że stopniowo znikała, aż pozostał po niej jedynie głos, czyli echo.

Czym jest narcyzm? Jak zachowuje się narcyz?

Narcyzm to cecha osobowości, określana jako tendencja do uwielbienia własnej osoby. Należy jednak rozróżnić dwa typy narcyzm, a mianowicie narcyzm pierwotny i wtórny. Mianem narcyzmu pierwotnego określamy narcyzm małego dziecka, które cechuje egocentryzm. Dziecko uważa się za kogoś idealnego, wyjątkowego, nie pozwala sobie narzucać czyjejś woli. Dodatkowo, nie jest w stanie zrozumieć, że stanowi odrębną jednostkę, co stanowi wyraz dziecięcej niedojrzałości emocjonalnej. To zjawisko zupełnie naturalne, stanowiące etap rozwoju moralnego dziecka. Dziecięcy egocentryzm mija około 6-7 roku życia, kiedy pojawia się empatia, czyli umiejętność wczuwania się w stany emocjonalne innych osób, np. bohaterów bajek.

Jeśli jednak podobna postawa cechuje osoby starsze, mówić możemy o narcyzmie wtórnym. Objawia się niedojrzałością emocjonalną, opartą na braku empatii oraz przeświadczeniu o własnej wyjątkowości. Narcyz jest egocentrykiem, postrzega świat jedynie z własnej perspektywy, nie przyjmuje krytyki, narzuca innym swoją wolę. Narcyz bardzo źle reaguje na porażki, winą za nie obarcza otoczenie, nie widzi winy w sobie. Osoby narcystyczne bywają mściwe, zazdrosne, mogą posunąć się do kłamstwa czy manipulacji.

Skąd bierze się narcyzm wtórny?

Źródeł narcystycznych cech osobowości upatruje się w doświadczeniach z wczesnego dzieciństwa, a dokładniej z naszej relacji z rodzicami. Może pojawić się, kiedy rodzice wysyłają nam sprzeczne sygnały, np. twierdzą, że dziecko jest dla nich ważne ale jednocześnie nie interesują się nim, nie okazują mu miłości i ciepła. Narcystyczne cechy osobowości mogą także pojawić się u dzieci z domów dziecka, które mają trudności z ustaleniem własnego Ja, określeniem swojej tożsamości oraz budują ją na fałszywym, wyidealizowanym obrazie siebie. Narcyzm wtórny może pojawić się także jako reakcja na niespodziewany sukces lub odkrycie talentu, np. u osób znanych.

"Mój brat jest narcyzem"

Mój brat Marek jest narcyzem. Odkąd pamiętam zawsze żył w swoim świecie, czuł się lepszy od innych, wszystko miał najlepsze i wszystko robił najlepiej. Tak uważał, nawet, jeśli nie była to prawda. Dziś domyślam się, że jest taki za sprawą naszych rodziców. Mama cały czas powtarzała nam, że jesteśmy dla niej najważniejsi, a Marek był jej oczkiem w głowie. Niestety… tylko w słowach. Tak naprawdę ani ona ani ojciec nie interesowali się nami. Mama była wciąż zajęta obowiązkami domowymi, tata pracował w innym mieście. Nie przytulali nas, nie bawili się z nami, nie okazywali nam uczuć. Ja wiele czasu spędzałam z babcią, Marek: samotnie. Po kilku latach zauważyłam, że zachowuje się dziwnie, jakby starał sobie rekompensować brak zainteresowania ze strony rodziców. Był arogancki, lubił się wszystkim chwalić, przez co miał niewielu kolegów. Marek wyrósł na narcyza: kogoś zakochanego w sobie, przeświadczonego o własnej wyjątkowości. Bardzo źle znosi porażki, jest zazdrosny o sukcesy innych ludzi, a swoje osiągnięcia wyolbrzymia jak tylko może. Marek jest egocentrykiem, domaga się uwielbienia od całego świata. Tak naprawdę jednak wydaje mi się, że rozpaczliwie szuka akceptacji i zrozumienia, tego, co powinni mu dać w dzieciństwie nasi rodzice. Staram się więc, aby otrzymywał tą akceptację ode mnie, ale też swojej dziewczyny i znajomych. Powoli staramy się uświadamiać Markowi, że jest wartościowym człowiekiem, wraz ze swoimi zaletami i wadami.

"Egocentryczny szef"

Gdy Ewa dostała nową pracę, była wniebowzięta. Etat w tej firmie oznaczał dla niej awans, wyższą pensję oraz znacznie lepsze perspektywy. Niestety, już pierwsze dni w biurze zweryfikowały jej marzenia. Problemem na drodze do ich spełnienia okazał się przełożony Ewy. Prawdziwy człowiek sukcesu, elegancki ale... i nieznoszący sprzeciwu. Każda próba podważenia jego zdania kończyła się ostrą wymianą zdań w najlepszym momencie lub groźbą wręczeniem wypowiedzenia w tej gorszej. Po kilku tygodniach dla Ewy wszystko było jasne: w firmie na porządku dziennym były negatywne komentarze na temat działań pracowników, wyśmiewanie ich, udowadnianie im ich niekompetencji. Jednocześnie szef wymagał bezwzględnego uwielbienia dla jego osoby: jego poglądów, pomysłów i zachowań. Ewa wytrzymała prawie dwa miesiące: był to czas walki o samą siebie z egocentrycznym, pozbawionym empatii przełożonym, który każdego dnia powoli niszczył jej samoocenę. Ewa powoli zaczynała wierzyć, że nie podoła obowiązkom zawodowym, mimo odpowiednich kwalifikacji. W krytycznym momencie zareagował jej narzeczony: zaprowadził ją do psychologa, Ewa złożyła wypowiedzenie i zaczęła regularną terapię. Pozwoliło jej to na nowo uwierzyć w siebie.

Narcystyczne zaburzenie osobowości. Kiedy zachowanie narcyza możemy uznać za odstępstwo od normy?

Pamiętajmy, że narcyzm sam w sobie nie jest czymś negatywnym. To jedynie cecha osobowości, pewna tendencja, obserwowalna w naszym zachowaniu, tak, jak w przypadku Marka i tym samym spowodowana: brakiem zainteresowania opiekunów we wczesnym dzieciństwie. Jeśli nie wykształciła się u nas empatia oraz obraz samych siebie, może rozwinąć się tendencja do narcystycznego spostrzegania siebie.

Z kolei o narcystycznym zaburzeniu osobowości mówić możemy w sytuacji, gdy pojawia się negatywny wzorzec zachowania, oparty na podziwianiu własnej osoby oraz przeświadczeniu o swojej wielkości nad innymi tak, jak w przypadku szefa Ewy z drugiej historii. Jednocześnie postawa ta staje się źródłem cierpienia dla jednostki, nawet, gdy na początku nie jest ona tego świadoma. Ponadto, pojawia się brak empatii, wiara w to, że jesteśmy kimś szczególnym, wyjątkowym, że nasze dokonania są spektakularnymi sukcesami. Taki narcyz wymaga nadmiernego podziwu oraz zdarza się mu wykorzystywać innych dla osiągnięcia swoich celów. Narcystyczne zaburzenie osobowości jest jednostką chorobową i wymaga specjalistycznej terapii.

Narcyzm nie jest zły

Pamiętajmy, że narcyzm jako cecha (nie zaburzenie osobowości) sam w sobie nie jest zły ani groźny. Tak naprawdę każdy z nas ma w sobie trochę z narcyza, a nawet powinien! Cechy narcystyczne bowiem pomagają nam w budowaniu pewności siebie oraz podnoszenia samooceny. Narcyzm nie musi przekształcić się w coś złego ale stanowić jedną z naszych cech osobowości. Tendencje narcystyczne obserwujemy bowiem u wielu osób, w tym celebrytów czy też artystów.