Uroczy kłamcy, inteligentni manipulanci, czyli o osobowości socjopatów. Socjopata jawi się nam dziś jako groźny, seryjny zabójca ale wizerunek taki daleki jest od prawdy. Tworzą go nam współcześnie filmy, prasa czy informacje, znalezione w sieci, jednak odbiega on od rzeczywistego obrazu tego zaburzenia.
Psychologowie są zgodni: socjopatia to zaburzenie psychiczne, polegające na odrzucaniu ogólnie przyjętych norm i co za tym idzie: nieprzystosowanie się do życia w społeczeństwie.
Socjopaci czynią to jednak całkowicie świadomie, więc większość z nich nigdy nikogo nie zabiła i z pewnością tego nie zrobi. Nie znaczy to jednak, że nie są niebezpieczni.
Kim jest socjopata?
Socjopata to osoba, cierpiąca na zaburzenie psychicznie z grupy zaburzeń osobowości. Przejawia się ono w odrzuceniu kanonu reguł, jakie panują w społeczeństwie i tym samym brak umiejętności nawiązywania prawidłowych kontaktów międzyludzkich. W terminologii psychologicznej określane jest to mianem osobowości socjopatycznej. Socjopatia może być wrodzona ale i nabyta. Osoby na nią cierpiące nie widzą nic złego w swoim zachowaniu, dla nich jest to normą i reagują negatywnie na wszelkie próby zwrócenia im uwagi i zachęcanie do korygowania postępowania.
Jak zachowuje się socjopata?
Istnieje wiele oznak, które pozwalają nam stwierdzić, że dana osoba cierpi na socjopatyczne zaburzenie osobowości. Zazwyczaj socjopatia ujawnia się już w okresie dzieciństwa, a przynajmniej widoczne są pewne przesłanki, w tym nieposłuszeństwo, nieprzestrzeganie norm i zasad, tendencja do kłótni czy przepychanek z rodzeństwem lub rówieśnikami. Później zachowania te mogą prowadzić do niezgodnych z prawem czynów, w tym bójek czy nawet pierwszych, drobnych kradzieży. Socjopata kieruje się impulsami, jest popędliwy, zachowuje się nierzadko agresywnie, jest mściwy, a postawę szczerości przyjmuje tylko wtedy, gdy chce za jej pomocą osiągnąć jakieś korzyści. Socjopata to doskonały manipulant, jest przebiegły i pewny siebie.
Socjopata a psychopata
Obecnie coraz częściej zamiennie używamy pojęcia socjopaty oraz psychopaty. Nie jest to rozumowanie poprawne, ponieważ oba zaburzenia znacznie się między sobą różnią. Psychopatia to zaburzenie psychiczne, którego przyczyn należy upatrywać się w problemach natury genetycznej. W mózgu takiej osoby dochodzi do zmian, zwykle organicznych, obejmujących struktury odpowiedzialne za przeżywanie uczuć, w tym ciało migdałowate. Psychopata jest więc człowiekiem agresywnym, niebezpiecznym, brutalnym, działa impulsywnie. Posunie się do zbrodni, w tym nawet do zabójstwa! Oczywiście, w mózgu socjopaty również zachodzić mogą zmiany, duży wpływ na ich zachowanie mają jednak oddziaływania środowiska. W przypadku psychopatii nie ma ono żadnego znaczenia.
Związek z socjopatą
A co jeśli socjopata okazuje się najbliższą Ci osobą, twoją żoną, twoim mężem, partnerką czy parterem? Jak żyć w związku z socjopatą? Nie jest to oczywiście proste, ponieważ żyjemy wtedy z duecie z osobą silnie zaburzoną psychicznie, dającą złudne poczucie zaangażowania w relację. Na początku wszystko wygląda jak w przysłowiowej bajce: socjopata jest zachwycony znajomością, dba o nią, prawi komplementy, dąży do jak najczęstszego kontaktu. Bardzo szybko również decyduje się na ważne deklaracje, w tym wyznanie uczuć czy dalsze kroki, w tym wspólne zamieszkanie czy nawet zawarcie związku małżeńskiego.
Po pewnym czasie ujawnia swoje drugie oblicze, ma tendencję do ambiwalencji, czyli przeżywania w tym samym czasie lub zaraz po sobie dwóch, skrajnie odmiennych stanów emocjonalnych. Zaczyna kłamać, oszukiwać drugą osobę, gra na jej uczuciach, bawi się nimi. Socjopata może posunąć się do szantażu emocjonalnego, wzbudza poczucie winy. Wydaje się być zawsze pokrzywdzony, a ze związku więcej bierze niż daje z siebie. Związek z socjopatą jest męczący dla partnera z uwagi na niestabilność emocjonalną oraz z pozoru silne przywiązanie socjopaty do drugiej osoby. Z takiego układu niełatwo odejść ale im szybciej zdecydujemy się na rozstanie: tym lepiej dla nas.
Czy on / ona jest socjopatą? Test
Podejrzewasz u kogoś zaburzenia socjopatyczne? Bliska Ci osoba zachowuje się w niezrozumiały Ci sposób, obawiasz się, że może być socjopatą? Znajdujący się poniżej zestaw pytań pozwoli czy ocenić, czy istnieje prawdopodobieństwo słuszności Twojej tezy.
Czy ta osoba…
1. … odrzuca wszelkie normy społeczne?
2. … kłamie, oszukuje, manipuluje innymi, nie mając przy tym poczucia winy?
3. … wykorzystuje kontakty z innymi do własnych celów i nie potrafi stworzyć głębszej relacji z drugim człowiekiem?
4. … zachowuje się z pozoru normalnie ale zdarza się jej działać impulsywnie?
5. … zrzuca winę na innych, nie zauważając swoich błędów i nieprawidłowego zachowania?
6. … jest drażliwa, łatwo wpada w złość?
7. … czuje się lepsza od innych, ma skłonności narcystyczne, co przekłada się na jej słowa i zachowanie?
8. … łatwo popada w konflikty, zdarza się jej kraść, wdawać w bójki, itp.
9. … nie ma współczucia dla innych, nie potrafi wczuć się w emocje drugiego człowieka?
10. … może wzbudzać strach swoim spojrzeniem, postawą lub słowami?
Jeśli na większość pytań padła twierdząca odpowiedź, być może osoba o której myślisz ma skłonności socjopatyczne lub też cierpi na socjopatyczne zaburzenie osobowości. Test ma jednak charakter orientacyjny, dlatego też dla pełnej i ostatecznej diagnozy niezbędna jest wizyta u specjalisty.
Autor: psycholog Monika Kornaś