Czym jest obsesja? Przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie, test

Obsesja "Masz obsesję na tym punkcie" - nierzadko używamy tych słów w znaczeniu potocznym, mając na myśli to, że ktoś stale myśli na jakiś temat, jest nim pochłonięty. Co jednak w terminologii psychologicznej i psychiatrycznej oznacza termin obsesja? Jest to objaw lub samodzielnie występujące zaburzenie, objawiające się występowaniem natrętnych myśli, tzw. ruminacji. Skąd bierze się obsesja i czy i jak można ją leczyć?

Czym jest obsesja? Rodzaje obsesji

Obsesją nazywamy objaw patologiczny, obserwowany w zaburzeniu zwanym dawniej nerwicą natręctw, obecnie zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym (OCD). Obejmuje praktycznie stałe odczuwanie natrętnych myśli (obsesyjnych), które obejmują przymus zrobienia czegoś: kompulsję (np. umycie rąk lub sprawdzenie, czy zamknęliśmy drzwi). Niewykonanie tej czynności skutkuje odczuwaniem silnej lęku, co napędza mechanizm nerwicy natręctw.

Przyczyny obsesji

Skąd biorą się obsesje i nerwica natręctw? Przyczyn jest wiele. Zaburzenie to diagnozuje się zazwyczaj u osób o skłonnościach perfekcjonistycznych, u ludzi dokładnych, skrupulatnych ale i pochodzących z rodzin patologicznych lub wręcz przeciwnie: wychowanych przez rodziców pozornie idealnych ale i bardzo wymagających. Nerwicę natręctw powodować może również wysokie poczucie odpowiedzialności oraz chęć kontrolowania wszystkiego: poprzez właśnie uleganie obsesjom i wykonywanie natrętnych czynności. Wśród przyczyn wymienia się również wady w budowie układu nerwowego, uszkodzenia mózgu, zaburzenia w neuroprzekaźnictwie oraz czynniki genetyczne.

Jak objawia się obsesja?

Jak objawiają się obsesyjne myśli? Pojawiają się znienacka lub towarzyszą chorej osobie praktycznie cały czas. Mogą one dotyczyć różnorodnych tematów, np. obejmować przymus mycia rąk, sprawdzania, czy wyłączyliśmy żelazko, dzwonienia do kogoś, aby upewnić się, czy wszystko z nim w porządku. Obsesyjne myśli wyzwalają lęk, który wzmacnia się, gdy chory nie wykona danej czynności. Poza lękiem, wyróżnić możemy szereg objawów, płynących z ciała, w tym drżenie rąk, pocenie się, kołatanie serca, duszności, problemy ze snem, koncentrowaniem uwagi. Chory może odczuwać także występowanie złych myśli, np. że stanie się coś złego. Określone czynności, tak zwane rytuały, chory wykonuje więc dokładnie i starannie, aby zapobiegać zaostrzaniu się nieprzyjemnych objawów.

Leczenie obsesji i OCD

Zarówno OCD jak i obsesyjne myśli wymagają specjalistycznego leczenia. Zwykle przeprowadza się pogłębioną diagnozę psychologiczną oraz psychiatryczną oraz dobiera odpowiednie metody terapeutyczne. Postawę stanowi psychoterapia, zarówno indywidualna, jak i grupowa. Psychoterapia obejmuje spotkania indywidualne, zwykle prowadzone w nurcie behawioralno-poznawczym, co oznacza, że nastawione są one na zmianę negatywnych przekonań, myśli i zachowań. Terapia dla wielu osób może wydać się szokująca, ponieważ zaleca się powstrzymanie się od obsesyjnych czynności w momencie wystąpienia lęku, co ma za zadanie stopniowe zmniejszanie go. Możliwe jest także zastąpienie danego bodźca innym, zupełnie neutralnym. Z kolei spotkania grupowe mają formę wzajemnego wsparcia, osoby chore wymieniają się doświadczeniami. W wielu wypadkach dodatkowo wprowadza się farmakoterapię.

Poza tym typowym, psychologicznym rozumieniem obsesji, wyróżniamy jeszcze kilka innych rodzajów, warto poznać je wszystkie.

Rodzaje obsesji

Osobowość anankastyczna
Obsesja w tym znaczeniu może być także jednym z objawów tak zwanej osobowości anankastycznej. Jest to zaburzenie osobowości o przyczynach podobnych do OCD. Jej objawy obejmują zbytnią ostrożność w działaniu, sztywność oraz upór, perfekcjonizm, zbytnie zainteresowanie szczegółami, nieistotnymi drobiazgami, pojawić się może również mania porządkowania, układania, niechęć do bałaganu, wręcz brzydzenie się nim. Osoba taka jest bardzo skrupulatna i sumienna w działaniu, co może sugerować, że jest doskonałym pracownikiem oraz potrafi świetnie prowadzić dom, jednak jej działania nie pozwalają na normalne funkcjonowanie. Osoba taka wymaga specjalistycznego leczenia psychologicznego, w wielu przypadkach niezmiernie istotna jest także farmakoterapia.

Obsesja miłosna
Istnieje jednak więcej rodzajów obsesji. Jednym z nich jest obsesja miłosna, obejmująca chorobliwe uczucie, kierowane w stosunku do drugiego człowieka. Niestety, obsesyjna miłość nie ma nic wspólnego z prawdziwym uczuciem, bliżej jej do miłości toksycznej. Taka relacja jest destruktywna praktycznie dla obu stron, towarzyszy się chorobliwa zazdrość, pojawiają się napady furii, agresja słowna ale i nierzadko fizyczna. Z czego wynika obsesja miłosna? Zwykle jest spowodowana zaniedbaniem emocjonalnym w dzieciństwie i silnym pragnieniem posiadania kogoś, kto nas kocha i kogo my kochamy. Osoba owładnięta tą obsesją ma tendencję do wyraźnej huśtawki nastrojów: raz mówi, że kocha, raz, że nienawidzi, chce cały czas przebywać z ukochaną osobą, kontrolować ją: na porządku dziennym jest więc śledzenie drugiej osoby, sprawdzanie jej telefonu, stosowanie szantażu emocjonalnego. Tworzenie toksycznego związku nie rokuje dobrze, zalecana jest wizyta u specjalisty, w tym psychologa oraz terapeuty par.

Obsesja porządku i czystości
Wiele osób cierpi również na obsesję porządku i czystości. Wszystko nadmiernie porządkują w obawie przed zarazkami i nieczystościami. Obsesja ta diagnozowana bywa mylnie jako właśnie OCD, choć odnosi się jedynie do sprzątania. Nie da się jednak ukryć, że jej przyczyny, objawy i metody leczenia są podobne. Co ciekawe, może współistnieć z hipochondrią: chory obawia się, że zachoruje, jeśli nie będzie sprzątał i w jego otoczeniu pojawią się chorobotwórcze zarazki. Osoba, borykająca się z obsesją sprzątania również jawi się nam jako perfekcjonista, a jej sposób sprzątania może przyprawić o zawrót głowy: zdarza się jej używać wielu różnych środków do tego samego celu dla osiągnięcia - w jej mniemaniu - lepszego efektu.

Fitoreksja - obsesja na punkcie zdrowia
Wyróżnić można także tak zwaną fitoreksję, czyli obsesję na punkcie zdrowego trybu życia. Niestety, jest ona coraz częściej diagnozowana jako negatywny skutek promowania zdrowego żywienia i dbania o siebie. Obejmuje nadmierne zainteresowane zdrowym trybem życia, w tym zdrowym odżywianiem, odchudzaniem się, wszystkim, co kojarzy się z tak zwanym "byciem fit". Istnieje kilka rodzajów fitoreksji, należą do nich:

obsesja na punkcie wagi - osoba nią dotknięta na obsesję na puncie swojej wagi, dąży do wyimaginowanej wagi idealnej, obsesja ta może ale nie musi prowadzić do zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia;
ortoreksja - czyli obsesja na punkcie zdrowego odżywiania, osoba nią dotknięta chce spożywać jedynie to, co uważane jest za zdrowe, stopniowo ogranicza swój jadłospis, zaliczana do zaburzeń odżywiania, podobnie jak anoreksja czy bulimia;
bigoreksja - uważana na "męski" odpowiednik anoreksji, obejmuje nadmierne i obsesyjne dbanie o siebie przez mężczyzn, dotyka głównie młodych ludzi ale nie tylko. Dotknięty nią mężczyzna dokłada wszelkich starań, aby szczycić się wysportowanym ciałem, mogą się odchudzać ale i nadmiernie ćwiczyć, stosować różnego typu "wspomagacze", w tym produkty dla kulturystów, co niesie wiele negatywnych skutków dla zdrowia i samopoczucia.

Czy to już obsesja? Test

Obawiasz się, że bliska Ci osoba cierpi na któryś z typów obsesji? Wykonaj test* i przekonaj się, czy masz się czym martwić.

Bliska osoba stale mówi o jednej rzeczy, osobie czy zjawisku, wydaje się, że poza tym nic dla niej nie istnieje.
Bliska osoba nie może skupić się na niczym innym, poza tym, co stanowi przedmiot jej zainteresowania.
Bliska osoba stale wykonuje pewne dziwne czynności, jeśli tego nie zrobi jest nerwowa, zalękniona, bywa agresywna.
Jej zachowanie bywa powtarzalne, dziwnie schematyczne, przewidywalne, brakuje jej spontaniczności, jakby coś albo ktoś nią kierował.
Bliska osoba obawia się tego, co nowe, nieznane, przeraża ją to.

Któreś ze stwierdzeń pasuje? Im więcej, tym bardziej możliwe, że bliska Ci osoba cierpi na obsesję. Warto skonsultować to ze specjalistą.
^{*Test ma charakter poglądowy i nie zastąpi wizyty u psychologa. Jeśli coś Cię niepokoi, skontaktuj się z profesjonalistą!}
Wielu z nas ma obsesję na jakimś punkcie, zwykle jednak są to całkowicie niegroźne przyzwyczajenia, które nazywamy obsesją potocznie. Po przeczytaniu tego tekstu pojęcie obsesji z pewnością nabierze innego znaczenia. Nie dopatrujmy się jednak w każdej obsesji choroby, zachowajmy czujność i reagujmy na wszelkie niepokojące objawy.