Psycholog w szkole i w przedszkolu

Współcześnie w każdej szkole i w przedszkolu pojawia się psycholog (wraz z innymi specjalistami). To wszystko zasługa uchwalenia przez Sejm nowelizacji ustawy o pomocy psychologiczno-pedagogicznej w oświacie. Dowiedz się, kim jest ta osoba, jakie są jej zadania zadania w placówkach oświatowych oraz czy i kiedy zgłosić się z dzieckiem do psychologa?

W ostatnich latach polska oświata, system nauczania oraz po prostu nauka w przedszkolu i szkole przeszły wiele zmian. Przyczyniła się do tego zarówno epidemia koronawirusa, z jaką walczył cały świat, ale i sytuacja polityczna, w tym wojna na Ukrainie.

Ponadto, do zmian przyczyniły i przyczyniają się nadal dynamiczne zmiany w funkcjonowaniu poznawczym oraz emocjonalnym dzieci i młodzieży, co skutkuje potrzebą dokonywania zmian i dodatkowego wsparcia dla młodych ludzi. Obserwuje się zwiększona liczbę diagnozowanych zaburzeń psychicznych oraz różnorodnych problemów emocjonalnych u uczniów, co skutkuje pogorszeniem się ich funkcjonowania w szkole i poza nią. Z tego powodu Sejm uchwalił nowelizację ustawy o systemie oświaty, co pozwoliło na określenie standardów zatrudniania psychologów i pedagogów w szkołach.

Kim jest psycholog? Charakterystyka zawodu

Psycholog to osoba, która zajmuje się diagnozowaniem trudności natury psychicznej i emocjonalnej, stawia diagnozę, czasami kieruje na dodatkowe badania, np.:

• lekarskie,
• psychiatryczne,
• neurologiczne.

Zajmuje się także planowaniem oraz prowadzeniem terapii w różnych grupach odbiorców oraz projektowaniem i wdrażaniem działań profilaktycznych, wspieraniem rozwoju.

Gdzie może pracować psycholog?

Może pracować w swoim gabinecie, zwłaszcza, jeśli dodatkowo ukończy szkołę psychoterapii, ale i w czyjejś placówce, w szkole, przedszkolu, poradni psychologiczno-pedagogicznej, centrach wspierania rodzin, warsztatach terapii zajęciowej, zakładach aktywności zawodowej, ośrodkach pomocy społecznej, szpitalach (tzw. kliniczny), na oddziałach psychiatrycznych, schroniskach młodzieżowych, w policji, wojsku.

Może robić karierę również w branży rekrutacyjnej, w reklamie czy biznesie. Wielu psychologów spełnia się w sekcji szkoleniowej, prowadzi warsztaty dla różnych grup odbiorców. Tytułowe osoby zatrudniane zostają również w korporacjach, w działach marketingowych, odpowiedzialnych za promocję marki czy firmy. Ich wiedza z zakresu społecznego może być niezwykle przydatna w tych dziedzinach.

^{Psycholog w przedszkolu}

Psycholog w szkole/przedszkolu - funkcja, role i zadania

Czym powinien i może zajmować się psycholog szkolny/przedszkolny? Jakie zadania i funkcje stawia przed nim ustawa oraz współczesna szkoła/przedszkole? Jako osoba zajmująca się diagnozowaniem i terapią trudności natury psychicznej (emocjonalnej, społecznej) w szkole oraz przedszkolu ma za zadanie:

• prowadzić rozpoznanie potrzeb i możliwości uczniów, wstępna diagnozę trudności szkolnych oraz problemów natury emocjonalnej, kierować na dalsza diagnostykę, np. do poradni psychologiczno-pedagogicznej;
• wspierać uczniów z trudnościami edukacyjnymi, rówieśniczymi, rodzinnymi, udzielać pomocy indywidualnej lub/i grupowej w formie rozmów wspierających, konsultacji, zajęć grupowych;
• asystować, mediować w procesie rozwiązywania konfliktów;
• wspierać w procesie napotykania na trudności w nauce oraz funkcjonowaniu w grupie;
• wspierać nauczycieli w procesie dydaktycznym oraz wychowawczym;
• wspierać i ukierunkowywać rozwój uczniów ze słabszymi możliwościami poznawczym ale i tymi ze szczególnymi uzdolnieniami;
• wspierać uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi specyficzne trudności w nauce, uczniowie z orzeczeniami z poradni psychologiczno-pedagogicznej, opiniami o wczesnym wspomaganiu rozwoju);
• prowadzić działania z zakresu interwencji kryzysowej;
• wspiera uczniów, którzy przejawiają trudności adaptacyjne, np.: na początku drogi edukacyjnej lub uczniów z barierą językową;
• współpracować z dyrekcją, gronem pedagogicznym, w tym z innymi specjalistami (pedagogiem szkolnym, pedagogiem specjalnym, logopedą, zatrudnionymi w szkole terapeutami);
• udzielać wsparcia i konsultacji wychowawczych rodzicom uczniów, prowadzić dla nich spotkania indywidualne, grupowe;
• prowadzić szkolenia dla rady pedagogicznej z zakresu kompetencji psychologicznych;
• współpracować z instytucjami zewnętrznymi, które są związane z życiem i funkcjonowaniem uczniów szkoły, np. instytucją pieczy zastępczej, ośrodkiem pomocy społecznej, asystentami rodzin, kuratorami sądowymi itp.;
• prowadzić działania z zakresu profilaktyki zachowań trudnych i niepożądanych, w tym profilaktyki uzależnień.

^{Psycholog w szkole}

Cechy dobrego psychologa - kto może nim zostać?

O zatrudnienie na to stanowisko może ubiegać się osoba, która jest absolwentem wyższych studiów jednolitych magisterskich na kierunku psychologia oraz posiada przygotowanie pedagogiczne (niezbędne do pracy w oświacie). Doświadczenie w zawodzie nie jest wymagane. Poza wymaganiami, związanymi z wykształceniem oraz posiadaniem odpowiednich kalifikacji niezbędne jest także wyposażenie w pewne cechy i czynniki osobowościowe, które mogą nam pomóc w skutecznej i efektywnej pracy w dziećmi i młodzieżą szkolną.

Psycholog szkolny (w szczególności przedszkolny) powinien być osobą:

• posiadającą łatwość w nawiązywaniu kontaktów  ludźmi, zwłaszcza dziećmi i młodzieżą, znającą "ich język", budzącą zaufanie, wiarygodną i szczerą;
• cierpliwą, wyrozumiałą, tolerancyjną, skoncentrowaną, empatyczną i wrażliwą;
• budzącą respekt i autorytet, psycholog to w szkole nauczyciel, powinien dbać o szacunek ze strony uczniów, być dla nich oparciem ale i mentorem, przewodnikiem;
• odporną na stres, pracę pod presją czasu;
• potrafiącą oddzielić pracę od życia prywatnego, zdystansować się do trudności, w jakimi styka się na swojej drodze zawodowej.

Jak radzić sobie z byciem psychologiem?

Nie oszukujmy się, w psychice dzieci i młodzieży dzieje się obecnie wiele: izolacja spowodowana pandemią, niepewna sytuacja polityczna, trudności emocjonalne, rodzinne, finansowe, problemy z samoakceptacją, wyrażaniem siebie… - problemów, z jakimi musi borykać się współczesny przedszkolak czy uczeń jest naprawdę wiele. W przedszkolu czy szkole radzenie sobie z nimi spada zwykle na barki psychologa. Jak sobie z tym radzić? Osoba zatrudniona na tym stanowisku ma kilka wyjść, może:

• omawiać swoje przypadki i trudności zawodowe z osobą starszą stażem, która pracuje w tej samej szkole bądź innym miejscu;
• omawiać przypadki w ramach superrewizji własnej;
• korzystać ze wsparcia innych pracowników z tożsamej branży, zatrudnionych w innych szkołach w ramach sieci wsparcia.

Psycholog w szkole/przedszkolu dla nauczyciela i rodzica - kiedy i czy warto korzystać z pomocy?

Psycholog zatrudniany jest w przedszkolu lub szkole przede wszystkim dla przedszkolaków czy uczniów. To im ma towarzyszyć w procesie zdobywania wiedzy ale i kompetencji społecznych, diagnozować ich potrzeby oraz ewentualne trudności, wspierać i oferować pomoc, gdy jej oczekują i potrzebują. Pamiętajmy jednak, że przedszkole i szkoła to nie tylko dzieci i młodzież, to także dorośli, którzy dokładają wszelkich starań, aby młodzi ludzie czuli się tam dobrze i bezpiecznie. Mowa oczywiście o nauczycielach, wychowawcach ale i rodzicach. Te grupy także mogą skorzystać z pomocy psychologa szkolnego lub przedszkolnego ale na nieco innych zasadach. Nie korzystają oni z indywidualnych rozmów i terapii własnej, dla nich zakres pomocy obejmuje:porady, konsultacje indywidualne w kwestiach, związanych z edukacją i wychowaniem dzieci, uczniów; szkolenia, warsztaty, grupy wsparcia w tematyce, związanej z aktualnym zapotrzebowaniem, zgłaszanymi trudnościami.

Przedszkole czy szkoła - czym różni się praca psychologa w tych placówkach?

Czy omawiana praca jest podobna w przedszkolu i szkole, czy jednak różni się od siebie? Jeśli tak, to czym? Na pewno zadania, jakie Ministerstwo stawia przed specjalistą, zatrudnionym w przedszkolu czy szkole publicznej są podobne.

Sama jednak specyfika pracy bywa różna. Do podobieństw pracy na tych stanowiskach należą: praca z uczniem, dzieckiem, drugim człowiekiem - na obu stanowiskach psycholog powinien pamiętać, że pracuje z druga osobą, najczęściej małą, młodą, niedoświadczoną, której rozwój emocjonalny zachodzi bardzo dynamicznie i w tym procesie należy jej towarzyszyć. Podobny zakres trudności, w tym trudności wychowawcze, edukacyjne, rozwojowe. Zadaniem psychologa jest je diagnozować, przynajmniej wstępnie oraz kierować na dalszą diagnozę, jak również planować i prowadzić terapię, podobny system pracy, wymagania i oczekiwania.

Co jeszcze różni pracę omawianego specjalisty w przedszkolu oraz szkole? Na pewno: różnica wieku podopiecznych: w przedszkolu pod opieką są dzieci 3, 4 oraz 5-letnie, w szkole są to dzieci od klasy zerowej (6-latki) aż do ukończenia klasy ósmej.

Psycholog w szkole/przedszkolu - fakty i mity

Na temat tytułowego zawodu krąży wiele sprzecznych informacji. Poza tym, obecność takiej osoby w placówce zwykle nadal budzi kontrowersje. Warto zmierzyć się z najpopularniejszymi i najpowszechniejszymi mitami na temat psychologa w szkole i przedszkolu.

Psycholog w szkole/przedszkolu zajmuje się tylko dziećmi z problemami - nieprawda
Praca tytułowej osoby obejmuje oczywiście przede wszystkim dzieci i młodzież ale nie tylko. Jego wiedza, umiejętności i kompetencje sprawiają, że służy wsparciem i poradą również rodzicom i nauczycielom w formie konsultacji, warsztatów i spotkań, mających na celu udzielenie wsparcia wychowawczego oraz wyposażenie w konkretne informacje czy kompetencje.

Terapia u psychologa w szkole/przedszkolu to jest to samo co terapia w prywatnym gabinecie - nie zawsze
Bywa tak, że dany specjalista prowadzi regularną terapię indywidualną oraz grupową z wybranymi dziećmi w swojej placówce. Charakter tych spotkań może być zbliżony do tych, jakie odbywają się w prywatnych gabinetach. Nie zawsze jednak możliwe jest wypracowanie takiego systemu z wielu powodów. W szkole czy przedszkolu może być trudność z regularnością spotkań, w placówkach jest pewien plan dnia, co może utrudniać spokojne prowadzenie spotkań o konkretnej godzinie (np. dzwonki na przerwy).

Chodzenie do psychologa w szkole czy przedszkolu to czasami powód do wstydu - absolutnie nie
Wiele osób uważa, że chodzenie do specjalisty jest powodem do wstydu, ponieważ mamy z czymś problem, jakieś trudności i musimy chodzić do obcej osoby na spotkania, aby sobie z tym poradzić. Dla niektórych ludzi to żenujące, trudne do zaakceptowania. Warto jednak pamiętać o tym, że psycholog to zawód zaufania publicznego, oznacza to, że obowiązuje go tajemnica zawodowa i żadne informacje nie wychodzą poza gabinet, pokój w jakim przyjmuje. To samo dzieje się w placówce edukacyjnej - nie można informować nauczyciela czy dyrekcji o przebiegu spotkań z dzieckiem, może jedynie dawać porady i udzielać konsultacji względem pracy z danym uczniem. Jeśli jakiekolwiek dziecko korzysta w przedszkolu lub szkole z pomocy psychologa i spotyka się z drwinami ze strony kolegów czy innych osób, niezbędne jest podjęcie odpowiednich kroków naprawczych, np.: przeprowadzenie warsztatów ze specjalistą dla klasy, rozmowa dyscyplinująca z wybranymi osobami.

Można samodzielnie zgłosić się do szkolnego psychologa na rozmowę, spotkanie - oczywiście
Tak, szkoła nie musi skierować ucznia do tytułowego specjalisty, może on zgłosić się samodzielnie (jeśli jest nieletni, ważna jest zgoda rodzica na udział w spotkaniach) lub poprzez opiekunów prawnych/rodziców. Korzystanie z opieki psychologicznej w placówce, do jakiej dziecko uczęszcza jest darmowe i dobrowolne.

Szkoła może wymagać, aby dziecko korzystało z pomocy szkolnego psychologa - nie
Szkoła nie może wymagać od dziecka, aby korzystało z pomocy tytułowego specjalisty, nie może zobligować do tego również rodzica, niejako zmusić do uczestniczenia w terapii. Dyrektor, wychowawca czy każdy inny nauczycie również pedagog mogą jednak zasugerować konieczność rozpoczęcia kontaktu z psychologiem, zwykle wizyta jest niezbędna w przypadku zdarzeń incydentalnych, np. zniszczenie mienia szkolnego, pobicie z kimś czy inny rodzaj agresji lub wandalizmu. Szkoła nie może jednak nakazać kontynuowania terapii, jeśli uczeń lub rodzin nie wyrazi na nią zgody. W tym wypadku jednak zwykle odpowiednia adnotacja umieszczana jest w kartotece danego ucznia. Jeśli jednak dany uczeń objęty jest opieką w innej placówce nie powinno się obejmować go opieką z uwagi na trudności na etapie prowadzenia kontaktu przez dwóch specjalistów.

Kiedy zgłosić się z dzieckiem do psychologa w szkole/przedszkolu?

Jakie sytuacje powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty z dzieckiem u specjalisty w jego szkole lub przedszkolu? Na pewno warto to zrobić, gdy:

• zauważamy zmianę w zachowaniu dziecka, np. stało się niespokojne, agresywne, nadmiernie pobudzone lub wręcz przeciwnie: nadmiernie spokojne, bierne, wręcz apatyczne;
• zauważamy trudności w relacjach z rówieśnikami, np.: trudności w nawiązywaniu kontaktów, znikomą ilość znajomych, próby podporządkowania się grupie, wpadnięcie w tak zwane "złe towarzystwo", podejrzenie zażywania substancji psychoaktywnych;
• nasze kontakty z dzieckiem popsuły się, nie możemy nawiązać z nim relacji;
• podejrzewamy, że dziecko cierpi na depresję, zaburzenia odżywiania, nie akceptuje siebie, ma problemy z wyrażeniem własnej tożsamości płciowej;
• wychowawca lub dyrektor zgłasza liczne trudności wychowawcze, które obserwujemy również w domu, w przypadku, gdy w domu nie zauważamy takich problemów warto umówić się na rozmowę z nauczycielami i psychologiem w celu ustalenia, skąd biorą się one na terenie placówki;
• cokolwiek niepokoi nas w zachowaniu dziecka i chcemy to skonsultować ze specjalistą.

Ile zarabia psycholog w szkole/przedszkolu?

Wiele mówi się o stawkach, wynagrodzeniu za pracę w oświacie… Jak jest naprawdę? Ile zarabia psycholog w placówkach oświatowych? Wiele zależy od tego, na jakim stopniu awansu zawodowego się znajduje, czy realizuje jedynie pensum czy dodatkowo nadgodziny.

Na początku swojej drogi zawodowej, będący psychologiem na etapie przygotowania do zawodu otrzymuje wypłatę rzędu 3000 złotych netto (pensja 22 godziny tygodniowo pracy dydaktycznej), mianowany około 3500 zł, a dyplomowany około 4000 złotych. Oczywiście do pensji wliczają się dodatki nauczycielskie, w tym dodatek:

• za wysługę lat;
• dodatek za opiekuna stażu;
• motywacyjny;
• funkcyjny (np. za bycie jednocześnie dyrektorem szkoły/przedszkola);
• za trudne warunki pracy.

Dodatki są doliczane do pensji zasadniczej. Podobnie jak płaca za godziny ponadwymiarowe, realizowanie zastępstw oraz świadczenia wypłacane w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nagrody, premie, dodatkowe wynagrodzenie roczne (tzw. "trzynastka").

Czy warto być psychologiem szkolnym/przedszkolnym?

Po lekturze tylu informacji na temat psychologa szkolnego i przedszkolnego pojawia się pytanie: czy warto pracować w tym miejscu? Jaką satysfakcję daje ta praca, jakie ma wady i zalety?

Na pewno jest to praca wymagająca i odpowiedzialna, momentami trudna, stykamy się bowiem w szkołach i przedszkolach z całym spektrum zaburzeń, w tym z zaburzeniami rozwoju, np. autyzmem, zaburzeniami neurologicznymi, psychicznymi, odżywiania, zaburzeniami emocjonalnymi ale również z trudnościami w uczeniu się, wynikającymi albo z obniżonego potencjału albo ze specyficznych trudności w uczeniu się w postaci dysleksji, dysgrafii. Psycholog szkolny i przedszkolny musi więc posiadać gruntowną wiedzę na temat wielu zaburzeń i trudności swoich podopiecznych. Kolejna kwestia to praca pod presją czasu, często psycholog bierze udział w interwencjach kryzysowych.

A co z zaletami pracy na omawianym stanowisku? Osoby, które pracują na tych stanowiskach zwykle mówią ogromnej satysfakcji, płynącej z towarzyszenia dzieciom i młodzieży na różnych etapach rozwoju, wspierania ich oraz pomocy w trudnych życiowych momentach. Nasza wiedza i kompetencje mogą im pomóc w poradzeniu sobie z kryzysami, trudnościami, wesprzeć ich w kształtowaniu osobowości oraz systemu wartości.

Autor: Monika Muzolf, psycholog